O TESOURO DO TEMPO

Cando me dirixo a vós, cando conversamos todos xuntos con Deus Noso Señor, sigo en alta voz a miña oración persoal: gústame recordalo moi a miúdo. E vós teredes tamén que vos esforzar en alimentar a vosa oración dentro das vosas almas, aínda cando por calquera circunstancia, como a de hoxe por exemplo, nos vexamos precisados a tratar dun tema que non parece, a primeira vista, moi a propósito para un diálogo de amor, que iso é o noso coloquio co Señor. Digo a primeira vista porque todo o que nos ocorre, todo o que sucede ao noso carón pode e debe ser tema da nosa meditación.

Teño que vos falar do tempo, dese tempo que se marcha. Non vou repetir a coñecida afirmación de que un ano máis é un ano menos... Tampouco vos suxiro que preguntedes por aí que pensan do transcorrer dos días, xa que probablemente — se o fixésedes— escoitariades algunhas respostas deste estilo: xuventude, divino tesouro, que te vas para non volver... Aínda que non exclúo que oiades outra consideración con máis sentido sobrenatural.

Tampouco quero determe no punto concreto da brevidade da vida, con acenos de nostalxia. Aos cristiáns, a fugacidade do camiñar terreo debería incitarnos a aproveitar mellor o tempo, de ningún xeito a temer ao Noso Señor, e moito menos a mirar a morte como un final desastroso. Un ano que remata —díxo-se de mil modos, máis ou menos poéticos—, coa graza e a misericordia de Deus, é un paso máis que nos achega ao Ceo, nosa definitiva Patria.

Ao pensar na realidade, entendo moi ben aquela exclamación que san Paulo escribe aos de Corinto: tempus breve est!¹, que breve é a duración do noso paso pola terra! Estas palabras, para un cristián coherente, soan no máis íntimo do seu corazón como un reproche ante a falta de xenerosidade, e como unha invitación constante para ser leal. Verdadeiramente é curto o noso tempo para amar, para dar, para desagraviar. Non é xusto, polo tanto, que o malgastemos nin que tiremos ese tesouro irresponsablemente pola ventá: non podemos desbaratar esta etapa do mundo que Deus confía a cada un.

Abramos o Evanxeo de san Mateu, no capítulo vinte e cinco: o reino dos ceos será semellante a dez virxes que, tomando as súas lámpadas, saíron recibir ao esposo e aesposa. Desas virxes cinco eran parvas e cinco prudentes². O evanxelista conta que as prudentes aproveitaron o tempo. Discretamente fornecéronse do aceite necesario e están prestas, cando as avisan: bule, que é hora!, mirade que vén o esposo, saídelle ao encontro³: avivan as lámpadas e acoden con gozo a recibilo.

Chegará aquel día, que será o derradeiro e que non nos causa medo: confiando firmemente na graza de Deus, estamos dispostos desde este momento, con xenerosidade, con afouteza, con amor nos detalles, a acudir a esa cita co Señor levando as lámpadas acesas. Porque nos agarda a grande festa do Ceo. «Somos nós, irmáns queridísimos, os que intervimos nas vodas do Verbo. Nós, que temos xa fe na Igrexa, que nos alimentamos coa Sagrada Escritura, que gozamos porque a Igrexa está unida a Deus. Pensade agora, rógovos, se viñestes a estas vodas co traxe nupcial: examinade atentamente os vosos pensamentos»⁴. Eu asegúrovos a vós —e asegúrome a min mesmo— que este traxe de vodas está tecido co amor de Deus, que teremos sabido recoller ata nas máis pequenas tarefas. Porque é de namorados coidar os detalles, incluso nas accións aparentemente sen importancia.

Pero sigamos o fío da parábola. E as parvas, que fan? A par-tir de entón, xa dedican o seu empeño en dispoñerse a esperar ao Esposo: van mercar o aceite. Mais decidíronse tarde e, mentres ían, veu o esposo e as que estaban preparadas entraron con el ás vodas, e pechouse a porta. Ao cabo chegarontamén as outras virxes, clamando: Señor, Señor, ábrenos! ⁵. Non é que estiveran inactivas: intentaron algo... Pero escoitaron a voz que lles responde con dureza: non vos coñezo⁶. Non souberon ou non se quixeron preparar coa solicitude debida, e esquecéronse de tomar a razoable precaución de adquirir ao seu tempo o aceite. Faltoulles xenerosidade para cumprir rematadamente o pouco que tiñan encomendado. Quedaban en efecto moitas horas, pero desaproveitáronas.

Pensemos con valentía na nosa vida. Por que non encontramos ás veces eses minutos, para rematar amorosamente o traballo que nos atinxe e que é o medio da nosa santificación? Por que descoidamos as obrigas familiares? Por que se mete a precipitación no momento de rezar, de asistir ao Santo Sacrificio da Misa? Por que nos faltan a serenidade e a calma, para cumprir os deberes do propio estado, e entretémonos sen ningunha présa en ir detrás dos caprichos persoais? Podédesme responder: son pequeneces. Si, verdadeiramente: pero esas pequeneces son o aceite, o noso aceite, que mantén viva a chama e acesa a luz.

Desde a primeira hora

42 O reino dos ceos parécese a un pai de familia, que ó raiar o día saíu contratar xornaleiros para a súa viña⁷. Xa coñecedes o relato: aquel home volve en diferentes ocasións á praza para contratar traballadores: uns foron chamados ao comezar a aurora; outros, moi preto da noite.

Todos reciben un denario: «o salario que che prometera, é dicir, a miña imaxe e semellanza. No denario está incisa a ima-xe do Rei»⁸. Esta é a misericordia de Deus, que chama a cada un de acordo coas súas circunstancias persoais, porque quere que todos os homes se salven⁹. Pero nós nacemos cristiáns, fomos educados na fe, recibimos, moi clara, a elección do Señor. Esta é a realidade. Logo, cando vos sentides invitados a corresponder, aínda que sexa á última hora, podedes continuar na praza pública, tomando o sol como moitos daqueles obreiros, porque lles sobraba o tempo?

Non nos debe sobrar o tempo nin un segundo: e non esaxero. Traballo hai; o mundo é grande e son millóns as almas que aínda non escoitaron con claridade a doutrina de Cristo. Diríxome a cada un de vós. Se che sobra tempo, recapacita un pouco: é moi posible que vivas metido na morneza; ou que, sobrenaturalmente falando, sexas un tolleito. Non te moves, estás parado, estéril, sen desenvolver todo o ben que deberías comunicar aos que se atopan ao teu carón, no teu ambiente, no teu traballo, na túa familia.

Dirasme, quizais: e por que me habería de esforzar? Non che contesto eu, senón san Paulo: o amor de Cristo úrxenos¹⁰. Todo o espazo dunha existencia é pouco, para ensanchar as fronteiras da túa caridade. Desde os primeiros comezos do Opus Dei manifestei o meu grande empeño en repetir sen descanso, para as almas xenerosas que se decidan a traducilo en obras, aquel berro de Cristo: nisto coñecerán todos que sodesos meus discípulos, se vos amades os uns aos outros¹¹. Coñecerannos precisamente por iso, porque a caridade é o punto de arrinque de calquera actividade dun cristián.

El, que é a mesma pureza, non asegura que o coñecerán os seus discípulos pola limpeza da súa vida. El, que é a sobriedade, que nin sequera dispón dunha pedra onde reclinar a súa cabeza¹², que pasou tantos días en xaxún e retiro¹³, non manifesta aos Apóstolos: coñecéranvos como os meus escollidos porque non sodes nin comedores nin bebedores.

A vida limpa de Xesús era —como foi e será en todas as épocas— unha labazada para aquela sociedade de entón, como agora con frecuencia tan podrecida. A súa sobriedade, outro látego para os que estaban de banquete continuo, provocando o vómito despois de comer para poder seguir comendo, cumprindo á letra as palabras de Saulo: converten o seu ventre nun deus¹⁴.

A humildade do Señor era outro golpe, para aquel xeito de consumir a vida ocupados só de si mesmos. Estando en Roma, comentei repetidas veces, e quizais mo tedes oído dicir, que por baixo deses arcos, hoxe ruínas, desfilaban triunfadores, fachendosos, xactanciosos, cheos de soberbia, os emperadores e os xenerais vencedores. E, ao atravesar eses monumentos, quizais baixaban a cabeza por temor a golpear o arco grandioso coa maxestade das súas frontes. Non obstante, Cristo, humilde, non precisa tampouco: coñecerán que sodes os meus discípulos en que sodes humildes e modestos.

Querería facervos notar que, despois de vinte séculos, aínda aparece con toda a forza da novidade o Mandato do Mestre, que é como a carta de presentación do verdadeiro fillo de Deus. Ao longo da miña vida sacerdotal, prediquei con moitísima frecuencia que, desgraciadamente para tantos, segue sendo novo, porque nunca ou case nunca se esforzaron en practicalo: é triste, pero é así. E está moi claro que a afirmación do Mesías resalta de modo terminante: nisto vos coñeceran, en que vos amedes os uns aos outros! Por iso, sinto a necesidade de lembrar constantemente esas palabras do Señor. San Paulo engade: levade uns as cargas dos outros, e asícumpriredes a lei de Cristo¹⁵. Momentos perdidos, quizais coa falsa escusa de que che sobra tempo... Se hai tantos irmáns, amigos teus, sobrecargados de traballo! Con delicadeza, con cortesía, cun sorriso nos beizos, axúdalles de tal xeito que resulte case imposible que se decaten; e que nin se poidan mostrar agradecidos, porque a discreta fineza da túa caridade fixo que pasara inadvertida.

Non lles quedara un instante libre, argumentarían aquelas pobres, que van coas lámpadas valeiras. Sóbralles a maior parte do día aos obreiros da praza, porque non se senten obrigados a prestar servizo, aínda que a procura do Señor é continua, é urxente, desde a primeira hora. Aceptémola, respondendo que si: e aguantemos por amor —que non é aguantar— o peso do día e da calor¹⁶.

Render para Deus

Consideremos agora a parábola daquel home que, indo a afastadas terras, convocouaos seus criados e entregoulles os seus bens¹⁷. A cada quen confíalle unha cantidade distinta, para que a administre na súa ausencia. Paréceme moi oportuno fixármonos na conduta do que aceptou un talento: portouse dun xeito que na miña terra se chama picardía. Pensa, discorre con aquel celebro de pouca altura e decide: foi e fixo un burato na terra e agochou o diñeiro do seu señor¹⁸.

Que ocupación escollerá despois este home, se abandonou o seu instrumento de traballo? Decidiu irresponsablemente optar pola comodidade de devolver só o que lle entregaron. Dedicarase a matar os minutos, as horas, as xornadas, os meses, os anos, a vida! Os demais afánanse, negocian, preocúpanse nobremente por restituír máis do que recibiron: o lexítimo froito, porque a recomendación foi moi concreta: negotiamini dum venio¹⁹; encargádevos deste labor para obterdes ganancia, ata que o dono volva. Este non; este inutiliza a súa existencia.

Que magoa vivir, practicando como ocupación a de matar o tempo, que é un tesouro de Deus! Non caben as escusas, para xustificar esta actuación. «Ninguén diga: dispoño só dun ta-lento, non podo lograr nada. Tamén cun só talento podes obrar de xeito meritorio»²⁰. Que tristura non sacar partido, auténtico rendemento a todas as facultades, poucas ou moitas, que Deus concede ao home para que se dedique a servir ás almas e á sociedade!

Cando o cristián mata o seu tempo na terra, colócase en perigo de matar o seuCeo: cando por egoísmo se retrae, se esconde, se despreocupa. O que ama a Deus, non só entrega o que ten, o que é, ao servizo de Cristo: dáse a si mesmo. Non mira —con ollada rastreira— o seu eu na saúde, no nome, na carreira.

47 Meu, meu, meu..., pensan, din e fan moitos. Que cousa máis molesta! Comenta san Xerome que «verdadeiramente, o que está escrito: para buscar escusas aos pecados (Ps CXL, 4), realizase nesta xente que, ao pecado de soberbia, engade a preguiza e a neglixencia»²¹.

É a soberbia a que conxuga continuamente ese meu, meu, meu... Un vicio que converte o home en criatura estéril, que anula as ansias de traballar por Deus, que o leva a desaproveitar o tempo. Non perdas a túa eficacia, aniquila en cambio o teu egoísmo. A túa vida para ti? A túa vida para Deus, para o ben de todos os homes, por amor ao Señor. Desenterra ese talento! Faino produtivo: e saborearás a alegría de que, neste negocio sobrenatural, non importa que o resultado non sexa na terra unha marabilla que os homes poidan admirar. O esencial é entregar todo o que somos e posuímos, procurar que o talento renda, e continuamente empeñármonos en producir bo froito.

Deus concédenos quizais un ano máis para servilo. Non penses en cinco, nin en dous. Fíxate só neste: nun, no que temos comezado: a entregalo, a non o soterrar! Esta ha ser a nosa determinación.

Ao pé da viña

Érase un pai de familias, que plantou unha viña, e cercouna cun valo, e cavando, fixo alí un lagar, edificou un caseto, arrendouna despois a certos labregos, e marchou a un país de lonxe²².

Querería que meditásemos as ensinanzas desta parábola, desde o punto de vista que nos interesa agora. A tradición viu, neste relato, unha imaxe do destino do pobo elixido por Deus; e sinalounos principalmente como, a tanto amor por parte do Señor, os homes correspondemos con infidelidade, con falta de agradecemento.

Concretamente pretendo determe neste marchou a un país de lonxe. Deseguida chego á conclusión de que os cristiáns non debemos abandonar esta viña, na que nos meteu o Señor. Temos que empregar as nosas forzas nese labor, dentro da cerca, traballando no lagar e, acabada a faena diaria, descansando no caseto. Se nos deixásemos arrastrar pola comodidade, sería como contestar a Cristo: ei!, que os meus anos son para min, non para Ti. Non desexo decidirme a coidar da túa viña.

O Señor regalounos a vida, os sentidos, as potencias, grazas sen taxa: e non temos dereito a esquecer que somos un obreiro, entre tantos, nesta facenda, na que El nos colocou, para colaborar na tarefa de levar o alimento aos demais. Este é o noso sitio: dentro destes lindeiros; aquí temos que gastarnos diariamente con El, axudándoo no seu labor redentor²³.

Déixame que insista: o teu tempo para ti? O teu tempo para Deus! Pode ser que, pola misericordia do Señor, ese egoísmo non entrara de momento na túa alma. Fáloche, por se algunha vez sentes que o teu corazón vacila na fe de Cristo. Daquela pídoche —pídecho Deus— fidelidade no teu empeño, dominar a soberbia, suxeitar a imaxinación, non te permitir a lixeireza de marchar lonxe, non desertar.

Sobráballes toda a xornada, a aqueles xornaleiros que estaban no medio da praza; quería matar as horas, o que agochou o talento no chan; vaise a outra parte, o que se debía ocupar da viña. Todos coinciden nunha insensibilidade, ante a grande tarefa que a cada un dos cristiáns lle foi encomendada polo Mestre: a de considerarnos e a de portarnos como instrumentos seus, para corredimir con El; a de consumir a nosa vida enteira, nese sacrificio gozoso de entregármonos polo ben das almas.

A figueira estéril

Tamén é san Mateu o que nos conta que Xesús viña de Betania con fame²⁴. A min conmóveme sempre Cristo, e particularmente cando vexo que é Home verdadeiro, perfecto, sendo tamén perfecto Deus, para ensinarnos a aproveitar ata a nosa indixencia e as nosas naturais debilidades persoais, co fin de ofrecernos enteiramente —tal como somos— ao Pai, que acepta gustoso ese holocausto.

Tiña fame. O Facedor do universo, o Señor de todas as cousa padece fame! Señor, agradézoche que —por inspiración divina— o escritor sagrado deixara ese rastro nesta pasaxe, cun detalle que me obriga a amarte máis, que me anima a desexar vivamente a contemplación da túa Humanidade Santísima! Perfectus Deus, perfectushomo²⁵, perfecto Deus, e perfecto Home de carne e óso, coma ti, coma min.

Xesús traballara moito a véspera e, ao emprender o camiño, sentiu fame. Movido por esta necesidade vai cara aquela figueira, que alá ao lonxe, presenta unha follaxe espléndida. Relá-tanos san Marcos que non era tempo de figos²⁶; pero o Noso Señor achégase a tomalos, sabendo moi ben que nesa estación non os atoparía. Non obstante, ao comprobar a esterilidade da árbore con aquela aparencia de fecundidade, con aquela abundancia de follas, ordena: nunca xamais coma xa ninguén froito de ti²⁷.

É forte, abofé! Nunca xamais naza de ti froito! Como se quedarían os seus discípulos, máis se consideraban que falaba a Sabedoría de Deus! Xesús maldí esta árbore, porque atopou só aparencia de fecundidade, follaxe. Así aprendemos que non hai escusa para a ineficacia. Quizais din: non teño coñecementos suficientes... Non hai escusa! Ou afirman: é que a enfermidade, é que o meu talento non é grande, é que non sonfavorables as condicións, é que o ambiente... Non valen tampouco esas escusas! Ai do que se adobía coa follada dun falso apostolado, do que ostenta a frondosidade dunha aparente vida fecunda, sen intentos sinxelos de acadar froito! Parece que aproveita o tempo, que se move, que organiza, que inventa un novo xeito de resolvelo todo... Pero é improdutivo. Ninguén se alimentará coas súas obras sen zume sobrenatural.

Pidamos ao Señor que sexamos almas dispostas a traballar cun heroísmo feraz. Porque non faltan na terra moitos, nos que, cando se achegan as criaturas, descobren só follas: grandes, relucentes, lustrosas. Só follaxe, exclusivamente iso, e nada máis. E as almas mírannos coa esperanza de saciar a súa fame, que é fame de Deus. Non é posible esquecer que contamos con todos os medios: coa doutrina suficiente e coa graza do Señor, a pesar das nosas miserias.

Recórdovos de novo que nos queda pouco tempo: tempus breve est²⁸, porque é breve a vida sobre a terra, e que, tendo aqueles medios, non necesitamos máis que boa vontade para aproveitar as ocasións que Deus nos concedeu. Desde que Noso Señor veu a este mundo, iniciouse a era favorable, o día da salvación²⁹, para nós e para todos. Que Noso Pai Deus non deba dirixirnos o reproche que xa manifestou por boca de Xeremías: no ceo, a cegoña coñece a súa estación; a rula, a andoriña e a grúa coñecen os prazos das súas migracións: pero o meu pobo ignora voluntariamente os xuízos de Iavé ³⁰.

Non existen datas malas e inoportunas: todos os días son bos para servir a Deus. Só xorden as malas xornadas cando o home as malogra coa súa ausencia de fe, coa súa preguiza, coa súa desidia, que o inclina a non traballar con Deus, por Deus. Loarei oSeñor, en calquera ocasión³¹. O tempo é un tesouro que se vai, que se escapa, que discorre polas nosas mans como a auga polos altos penedos. Onte pasou, e o hoxe está pasando. Mañá será pronto outro onte. A duración dunha vida é moi curta. Pero, canto pode realizarse neste pequeno espazo, por amor de Deus!

Non nos servirá ningunha desculpa. O Señor prodigouse con nós: instruíunos pacientemente; explicounos os seus preceptos con parábolas, e insistiunos sen descanso. Como a Filipe, pode preguntarnos: hai anos que estou convosco, e aínda non mecoñecestes? ³².. Chegou o momento de traballar de verdade, de ocupar todos os instantes da xornada, de soportar —gustosamente e con alegría— o peso do día e da calor³³.

Nas cousas do Pai

Penso que nos axudará a rematar mellor estas reflexións unha pasaxe do Evanxeo de san Lucas, no capítulo segundo. Cristo é un neno. Que dor a da súa Nai e a de san Xosé, porque —de volta de Xerusalén— non viña entre os parentes e amigos! Que ledicia a súa cando o distinguen, xa de lonxe, adoutrinando aos mestres de Israel! Pero mirade as palabras duras en aparencia, que saen da boca do Fillo, ao contestar á súa Nai: por que me buscabades?³⁴.

Non era razoable que o buscasen? As almas que saben o que é perder a Cristo e atopalo, poden entender isto... Por que me buscabades? Non sabiades que eu debo empregarme nas cousas que miran ao servizo do meu Pai?³⁵. Acaso non sabiades que debo dedicar totalmente o meu tempo ao meu Pai celestial?

Este é o froito da oración de hoxe: que nos persuadamos de que o noso camiñar na terra —en todas as circunstancias e en todas as tempadas— é para Deus, de que é un tesouro de gloria, un arremedo celestial; de que é, nas nosas mans, unha marabilla que temos que administrar, con sentido de responsabilidade e de cara aos homes e a Deus: sen que sexa necesario cambiar de estado, no medio da rúa, santificando a propia profesión ou oficio e a vida do fogar, as relacións sociais, toda a actividade que parece só terreal.

Cando tiña vinte e seis anos e percibín en toda a súa fondura o compromiso de servir o Señor no Opus Dei, pedinlle con toda a miña alma oitenta anos de gravidade. Pedíalle máis anos ao meu Deus —con inxenuidade de principiante, infantil— para saber utilizar o tempo, para aprender a aproveitar cada minuto, no seu servizo. O Señor sabe conceder esas riquezas. Quizais ti e mais eu chegaremos a poder dicir: entendín máiscós anciáns, porque cumprín os teus mandatos³⁶. A mocidade non ten que equivaler a despreocupación, como peitear canas non significa necesariamente prudencia e sabedoría.

Acode comigo á Nai de Cristo. Nosa Nai, que viches medrar a Xesús, que o viches aproveitar o seu paso entre os homes: ensíname a utilizar os meus días en servizo da Igrexa e das almas; ensíname a oír no máis íntimo do meu corazón, como un reproche agarimoso, Nai boa, sempre que sexa mester, que o meu tempo non me pertence, porque é do Noso Pai que está nos Ceos.