Carta nº 29

Fomos elixidos polo amor de Deus, fillas e fillos queridísimos, para vivir este camiño –sempre mozo e novo– da Obra, esta aventura humana e sobrenatural, que é corredención con Cristo, participación estreita e íntima na ansia impaciente de Xesús por estender o lume que viñera a traer á terra¹.

El, coa súa cruz e o seu triunfo sobre a morte, rachou o decreto de condenación dos homes e gañounos a todos co prezo inmenso e infinito do seu sangue: empti enim estis pretio magno², fomos comprados cun gran prezo. A toda a humanidade, sen excepción, abriu a posibilidade dunha nova vida, de renacer no Espírito, de iniciar unha existencia de vencedores que poden exclamar: se Deus está por nós, quen contra nós? Quen non perdoou o seu propio Fillo, senón que o entregou por todos nós, non nos ha de dar con El todas as cousas?... Porque teño a convicción de que nin a morte, nin a vida, nin os anxos, nin os principados, nin o presente, nin o vindeiro, nin as virtudes, nin a altura, nin a profundidade, nin criatura algunha poderá arrebatarnos ao amor de Dios en Cristo Xesús, o noso Señor³. ¡Himno espléndido de seguridade, de plenitude, de endeusamento, que o pobre barro humano xamais puido soñar en entoar!

Pero o Señor, que ofrece a súa salvación a todos os homes, sen discriminacións de pobo, raza, lingua ou condición⁴, a ninguén forza para que a acepte. Deixa os homes en liberdade: os homes ás veces non queren, e obrigan a Xesús a admitir as súas escusas baixas e egoístas, as súas negativas –habe me excusatum⁵– á invitación amorosa de tomar parte na gran cea.

É unha dor ver que, despois de vinte séculos, haxa tan poucos que se chamen cristiáns no mundo e que, entre os que se chaman cristiáns, haxa tan poucos que teñan a verdadeira doutrina de Xesucristo. Conteivos algunha vez que, contemplando un mapamundi, un home que non tiña mal corazón, pero que non tiña fe, díxome: mire, de norte a sur, y de leste a oeste, mire. ¿Que quere que mire?, pregunteille. E esta foi a súa resposta: o fracaso de Cristo. Tantos séculos procurando meter no corazón dos homes a súa doutrina e vexa os resultados: non hai cristiáns.

Enchinme, ao principio, de tristeza; pero, enseguida, de amor e de agradecemento porque o Señor quixo facernos cooperadores libres da súa obra redentora. Cristo non fracasou: a súa doutrina e a súa vida están fecundando continuamente o mundo. A súa redención é suficiente e sobreabundante, pero trátanos como a seres intelixentes e libres e dispuxo que, misteriosamente, cumpramos na nosa carne –na nosa vida– aquilo que falta á súa paixón pro corpore eius, quod est Ecclesia⁶.

A redención continúase facendo: e vós e eu somos corredentores. Vale a pena xogarse a vida enteira, e saber sufrir, por amor, para sacar adiante as cousas de Deus e axudalo a redimir o mundo, para corredimir. Ante esta consideración, é a hora de que vós e eu clamemos en gabanza a Deus: laudationem Domini loquetur os meum, et benedicat omnis caro nomini sancto eius⁷; que enxalce a nosa boca o Señor, e que todas as criaturas bendigan o seu santo nome.

Non podemos esquecer, fillos meus, que o Señor dixo que o seu reino non é deste mundo ⁸ porque, ao permitir o mal uso da liberdade humana, tolerou que, ata o día da colleita, creza a xoio á vez que o bo trigo⁹. ¡E o mal prosperou! Xa desde o berce da Igrexa, aínda en vida dos Apóstolos, xorden as herexías e os cismas. Persecucións dos pagáns, nos primeiros tempos da cristiandade, mahometismo, protestantismo, e comunismo agora. No campo que Deus se fixo na terra, que é herdade de Cristo, hai xoio. No solo xoio, ¡abundancia de xoio!

Ata que descenda do ceo a cidade santa, a nova Xerusalén –ceo novo e terra nova ¹⁰–, non haberá tregua na batalla que se libra entre o Señor dos señores e Rei de reis e os que están con el, chamados, escollidos e fieis ¹¹ por una banda, e os servidores da besta e do fillo da perdición, que se opón e se alza contra todo o que se di Deus ou é adorado, ata sentarse no templo de Deus e proclamarse Deus a si mesmo¹².

Optimismo fundado en Cristo

O noso optimismo non é un optimismo necio e presuntuoso: é realismo. Por iso non podemos ignorar a presenza do mal no mundo, nin deixar de sentir a responsabilidade perentoria de ser convocados por Cristo, para batallar con El a súa fermosa batalla de amor e de paz.

Hai bastantes anos xa, nun retiro espiritual que daba aos vosos irmáns, facíaos observar a situación do mundo, que non cambiou moito desde entón. Movíaos a contemplar –acudindo a un modo gráfico– esa mancha vermella que se estende rápida pola terra, que o arrasa todo, que quere destruír ata o máis pequeno sentido sobrenatural. E o avance doutra onda moi grande de sensualidade –perdoádeme–, de imbecilidade, porque os homes tenden a vivir como bestas.

E continuaba facéndoos notar que aínda se distingue outra cor, que avanza e avanza, especialmente nos países latinos; de maneira máis hipócrita noutras nacións: o ambiente anticlerical –de anticlericalismo malo–, que tenta relegar a Deus e á Igrexa ao fondo da conciencia ou, dito doutra forma máis clara, quere relegar a Deus e á Igrexa á vida privada, sen que o feito de ter a fe se maniféste na vida pública. Non esaxero: eses tres perigos son constantes, evidentes, agresivos.

Non podedes –sería unha comodidade intolerable– pechar os ollos a esta realidade. Non para enchervos de pesimismo inerte e inactivo, senón para exaltarvos e enchervos das santas impaciencias de Cristo que, con paso rápido, adiantando aos seus discípulos –praecedebat illos Iesus¹³–, hacía su facía a súa última viaxe a Xerusalén, para ser bautizado cun bautismo que urxira continuamente o seu espírito¹⁴.

Que haxa sempre nos vosos beizos e nas vosas almas unha afirmación rotunda, xuvenil e audaz: possumus!¹⁵, ¡podemos!, cando sintades a invitación do Señor: ¿podedes beber o cáliz que eu hei de beber e ser bautizados co bautismo con que eu hei de ser bautizado?¹⁶.

Un fillo de Deus na súa Obra, aínda que sereno sempre coa serenidade da súa filiación divina, non pode permanecer indiferente ante un mundo que non é cristián nin sequera humano. Porque moitos homes non chegaron aínda a alcanzar aquelas condicións de vida –na orde temporal– que permiten o desenvolvemento do espírito, e están como adormecidos para todo o que non sexa carnal. Pódenselles aplicar as palabras da Escritura: son homes animais, sen espírito¹⁷. Cúmprese, nesas pobres almas, o que lamentaba San Pablo: animalis autem homo non percipit ea quae sunt Spiritus Dei¹⁸, porque esas pobres criaturas non ven a luz espiritual, non discirnen as cousas que son do espírito de Deus.

Pero volvede os ollos a eses pobos, que alcanzaron un crecemento case incrible de cultura e de progreso; que, en poucos anos, levaron a cabo unha evolución técnica admirable que lles proporciona un alto nivel de vida material. As súas investigacións –é unha marabilla como Deus axuda á intelixencia humana– deberían movelos a achegarse a Deus, porque, na medida en que son realidades verdadeiras e boas, proceden de Deus e conducen a El.

Con todo, non é así: tampouco eles, a pesar do seu progreso, son máis humanos. Non poden selo, porque, se falta a dimensión divina, a vida do home –por moita perfección material que alcance– é vida animal. Só cando se abre ao horizonte relixioso culmina o home o seu afán por distinguirse das bestas: a relixión, desde certo punto de vista, é como a máis grande rebelión do home, que non quere ser unha besta.

Na orde relixiosa, fillas e fillos meus, non hai progreso, non hai posibilidade de adianto. O cume dese progreso deuse xa: é Cristo, alfa e omega, principio e fin . Por iso, na vida espiritual non hai nada que inventar; só cabe loitar por identificarse con Cristo, ser outros Cristos –ipse Christus–, namorarse e vivir de Cristo, que é o mesmo onte que hoxe e será o mesmo sempre: Iesus Christus heri et hodie, ipse et in sæcula¹⁹. Comprendedes que eu vos repita, unha e outra vez, que non teño outra receita que darvos máis que esta: santidade persoal? Non hai outra cousa, fillos meus, non hai outra cousa.

Fermento para divinizar os homes

Faise necesario un fermento, un fermento que divinice aos homes e, ao facelos divinos, os faga ao mesmo tempo verdadeiramente humanos. Aínda moitos dos que se chaman discípulos de Xesús, aínda os que se mostran oficialmente piadosos, teñen necesidade de fermento. O fermento fai a pasta tenra e lixeira, espónxaa, elabóraa, dándolle as condicións propias para a alimentación. Sen fermento, a fariña e a auga non producirían máis que unha masa compacta, indixesta, malsá.

Deus Noso Señor, no medio das grandes desercións, sempre se reservou un resto de homes fieis, que actuasen na masa como fermento. Volverá un resto, un resto de Xacobe, ao Deus forte; porque, aínda que fose o teu pobo, Israel, como as areas do mar, solo un resto volverá²⁰; o froito restante queda na oliveira, cando se sacode, cando se fai o rebusco²¹, dicían os profetas. Tamén no tempo presente –escribía San Paulo aos romanos– quedou un resto, en virtude dunha elección feita por pura graza²². Xesús puxo como fermento uns poucos: aquel grupo de homes santos e de santas mulleres, que colaboraban cos primeiros, en cuxos corazóns fixera unha sementeira marabillosa.

Aos primeiros irmáns vosos facíalles notar que eramos poucos. E cunha firme seguridade, dicíalles: ¡mellor! ¿Que enfronte hai xentíos? Pero nós estamos unidos polo amor. E eles, aínda que aparentemente están unidos, de feito viven disgregados, porque os uniu o odio: o odio que existiu sempre, o odio que brota da vida egoísta, da loita eterna das criaturas rebeldes contra o seu Creador. E engadíalles: ¿queremos ser máis? ¡Pois sexamos mellores!

Fillos da miña alma, o efecto do fermento non se produce bruscamente, nin violenta nin parcialmente, senón con lentitude, sen présa, pola virtude intrínseca que actúa sobre toda a masa. E podedes comprobar –hoxe que somos, pola graza de Dios, multitude– a acción dun fermento: daqueles poucos da primeira hora que tiveron fe en Deus e neste pobre pecador, que foron –como o sodes actualmente vós, nun ambiente case universal– un fermento eficaz, pola forza da vida sobrenatural, do traballo e do gustoso espírito de sacrificio.

Durante anos, acendíame en amor de Deus a consideración do afán de Xesús por incendiar o mundo co seu lume. E non podía conter dentro de min aquel fervor que se abría impetuosamente na miña alma e que, expresándose nas palabras mesmas do Mestre, saía a gritos da miña boca: ignem veni mittere in terram, et quid volo nisi ut accendatur?... Ecce ego quia vocasti me²³; vin poñer lume na terra, e que quero senón que arda?... Aquí estou, porque me chamaches.

Todos os meus fillos han de sentir ese desexo magnánimo de poñer todo o empeño, co sacrificio que faga falta, para que se activen as enerxías agarrotadas e entumecidas dos homes en servizo de Deus, facendo propio aquel clamor do Señor: misereor super turbam²⁴, tendo agarimo ao xentío.

Ninguén pode vivir tranquilo, no Opus Dei, sen experimentar inquietude ante as masas despersonalizadas: rabaño, manda, piara, díxenvos algunha vez. Cantas paixóns nobres hai, na súa aparente indiferenza, cantas posibilidades! É necesario servir a todos, impoñer as mans a cada un, como facía Xesús –singulis manus imponens²⁵–, para tornalos á vida, para curalos, para iluminar as súas intelixencias e robustecer as súas vontades, para que sexan útiles! E faremos entón do rabaño, exército; da manda, mesnada; e extraeremos da piara a quen non queira ser inmundo.

Ten hoxe a Obra fragrancia de campo callado²⁶ e –ante a fecundidade do labor– non fai falta fe, para darse conta de que o Señor bendiciu a manchea o noso traballo. Hai anos que, facendo oración, con agradecemento ao Señor, cantaba eu á Obra aquela copla da miña terra: capullico, capullico, / xa te estás volvendo rosa: / xa se está achegando o tempo, / de dicirche algunha cousa. Fillos meus, hoxe tendes nas vosas mans unha belísimas rosas, espléndidas, aínda que teñan espiñas. Este é o momento de non durmir, de vibrar, para recoller –e entregárllela a Xesucristo e á súa Igrexa Santa– a colleita gañada con tanto esforzo.

Labor de San Gabriel: dar sentido cristián a toda a sociedade

Todo o noso labor apostólico vai directamente a dar sentido cristián á sociedade humana, pero coa obra de San Gabriel enchemos todas as actividades do mundo dun contido sobrenatural, que –a medida que se vaia estendendo– irá contribuíndo eficazmente a solucionar os grandes problemas dos homes.

Entre os supernumerarios, hai toda a gama de condicións sociais, de profesións e de oficios. Todas as circunstancias e as situacións da vida son santificadas por eses fillos meus –homes e mulleres–, que dentro do seu estado e da súa situación no mundo, dedícanse a buscar a perfección cristiá con plenitude de vocación.

Digo con plenitude de vocación, porque –nas circunstancias nas que providencialmente Deus nos colocou– esfórzanse por corresponder con xenerosidade total a canto o Señor lles pide, chamándoos á súa Obra: un servizo sen reservas, como cidadáns católicos responsables, á Igrexa Santa, ao Romano Pontífice e a todas as almas.

A maior parte dos meus fillos supernumerarios viven no estado matrimonial e, para eles, o amor e os deberes conxugais son parte da vocación divina. O Opus Dei fixo do matrimonio un camiño divino, unha vocación. Levo máis de trinta anos tratando de meter na alma de tantas xentes o sentido vocacional do matrimonio; e ensinando –isto non o digo eu, definiuno a Igrexa^*– que a virxindade, e tamén a castidade perfecta, é superior ao matrimonio, exaltamos o matrimonio ata facer del unha vocación. Que ollos cheos de luz vin máis dunha vez cando, crendo –eles e elas– incompatibles na súa vida a entrega e un amor nobre e limpo, oíanme dicir que o matrimonio é un camiño divino na terra! Volverei máis adiante a falar deste punto.

Entre os discípulos de Cristo, estaba representada toda a sociedade do seu tempo: seguíano o mesmo as xentes do pobo que os homes influentes. Con frecuencia fíxenvos fixar a atención naqueles dous discípulos: Nicodemo, doutor da lei e home principal –membro do sanedrín talvez– e Xosé de Arimatea, rico, da aristocracia laica do supremo tribunal de Xerusalén. Actuaban discreta e caladamente, firmes na vida pública aos imperativos da súa conciencia²⁷, e valentes e audaces, a cara descuberta, na hora difícil²⁸. Sempre pensei –e díxenvolo– que estes dous homes comprenderían moi ben, se vivisen hoxe, a vocación dos supernumerarios do OpusDei.

O mesmo que entre os primeiros seguidores de Cristo, nos nosos Supernumerarios está presente toda a sociedade actual, e estarao a de sempre: intelectuais e homes de negocios; profesionais e artesáns; empresarios e obreiros; xentes da diplomacia, do comercio, do campo, das finanzas e das letras; xornalistas, homes do teatro, do cinema e do circo, deportistas. Mozos e anciáns. Sans e enfermos. Unha organización desorganizada, como a vida mesma, marabillosa; especialización verdadeira e auténtica do apostolado, porque todas as vocacións humanas –limpas, dignas– fanse apostólicas, divinas.

Interésannos xentes que procedan de todas as profesións e oficios, de todas as condicións sociais, das situacións máis diversas, que se dan ou poidan darse, nese entretecido de mutuos servizos que é a sociedade humana: porque todo ese conxunto de interrelacións vivas ha de ser penetrado polo fermento de Cristo.

Dádevos conta, fillos meus, de que non destacamos unhas profesións ou condicións sociais sobre as demais ^**. O valor que buscamos en todas elas –sen discriminacións, sen mentalidade clasista– é o que teñen de servizo á comunidade, de forma que elevamos e engrandecemos mesmo os oficios que, aos ollos dalgúns, teñen pouca consideración social. Todas esas tarefas cooperan ao ben temporal da humanidade enteira e, se se cumpren con perfección e por un motivo sobrenatural –se se espiritualizan–, cooperan tamén na obra divina da Redención, fomentan a fraternidade entre todos os homes, facéndoos sentirse membros da gran familia dos fillos de Deus.

Non sacamos a ninguén do seu sitio: aí, nesas circunstancias nas que o Señor o chamou, ha de santificarse cada un e santificar o seu ambiente, a parcela humana á que se atopa vinculado, pola que se atopa xustificada a súa existencia no mundo. Tamén nisto temos o mesmo sentir dos primeiros cristiáns. Recordade o que San Paulo escribía aos fieis de Corinto: cada quen permaneza no estado en que foi chamado. ¿Fuches chamado na servidume? Non che importe e, aínda podendo facerche libre, aprovéitache máis ben da túa servidume ^***. Pois quen, sendo servo, foi chamado polo Señor, é liberto do Señor, e do mesmo xeito, quen recibiu a chamada sendo libre, é servo de Cristo. Fostes comprados a gran prezo: non vos fagades escravos dos homes. Irmáns: persevere cada un ante Deus, na condición en que por El foi chamado ²⁹.

Empapar de espírito cristián todas as actividades do mundo

En todos os niveis da sociedade, buscade especialmente –coa graza de Deus– vocacións á súa Obra entre aquelas persoas que, polo seu traballo, atópanse en centros vitais da convivencia humana, naquelas situacións que constitúen, por dicir así, nós ou lugares de encontro e intersección de densas relacións sociais.

Non me refiro só aos postos reitores dunha comunidade nacional ou superior, desde os que –con espírito de servizo– tanto ben se pode facer, para lograr que a sociedade se estruture de acordo coas esixencias de Cristo, que son garantía de paz verdadeira e de auténtico progreso social.

Refírome tamén –porque interesan tanto ou máis– a aqueles postos, profesións ou oficios que, na esfera das sociedades menores, son, pola súa natureza, medios de contacto con multitude de xentes, desde os que se pode formar cristiamente a súa opinión, influír na súa mentalidade, espertar a súa conciencia, con ese constante afán por dar doutrina, que debe caracterizar a todos os fillos de Deus na súa Obra.

Por iso, díxenvos con frecuencia que interesa –interesa a Deus o noso Señor– que haxa moitas vocacións entre as xentes que son claves nos pobos: persoal das corporacións municipais –secretarios de concello, concelleiros, etc.–, mestres, barbeiros, vendedores ambulantes, farmacéuticos, comadroas, carteiros, mozos de restaurantes, serventas, voceiros de xornais, dependentes de comercios etc.

O noso labor debe chegar ata o último pobo, porque o afán de amor e de paz, que nos move, empapará de espírito cristián todas as actividades do mundo, a través deste traballo capilar, que coida de informar cristiamente as células vivas que forman as comunidades superiores. Non deberá haber ningún pobo, onde non irradie o noso espírito algún supernumerario. E, segundo o noso modo tradicional de facer, ese fillo meu procurará enseguida pegar a outros a súa inquietude santa: e pronto haberá alí un grupo de fillos de Deus na súa Obra, que se atenderá convenientemente –coas viaxes e visitas que sexan necesarias–, para que non se agoste, senón que se manteña vibrante e activo.

Compréndese perfectamente, despois de sinalar a completa diversidade dos socios da Obra, a nosa pluralidade: nas cousas de fe ou nas do espírito do Opus Dei, que son o mínimo denominador común, podemos falar de nós; en todas as demais, en todo o temporal e en todo o teolóxico opinable –numerador inmenso e libre–, ningún dos meus fillos pode dicir nosoutros: debedes dicir eu, ti, el.

Sabedes moi ben, fillos meus, que non ten o noso labor apostólico unha finalidade especializada ^****: ten todas as especializacións, porque arraiga na diversidade de especializacións da mesma vida; porque enaltece e eleva á orde sobrenatural, e converte en auténtico labor de almas, todos os servizos que uns homes prestan aos outros, na engrenaxe da sociedade humana.

Nos últimos séculos, os relixiosos de vida activa, tratando de achegarse ao mundo –aínda que sempre desde fóra–, tentaron especializar os seus apostolados e infundir o espírito cristián en determinadas tarefas humanas: educación, beneficencia etc. Labor benemérita, aínda que con frecuencia non tiña tanto a finalidade de configurar ou expresar a vocación propia dos relixiosos como a de suplir a falta de iniciativa de los cidadáns católicos. Estes, quizá porque se descoidara a súa formación cristiá, non sentían a responsabilidade de cristianizar as institucións temporais.

Pero os relixiosos, nesa tarefa –non específica da súa vocación, senón de suplencia–, ao buscar a especialización, atopábanse limitados, xa que hai moitos campos humanos que, sendo nobres e limpos, son absolutamente incompatibles co estado propio desas almas, cuxa principal misión común é ofrecer ao mundo –do que se segregaron santamente– o testemuño da súa vida consagrada. Ademais, o laicismo dos últimos tempos –en moitos países, aínda católicos– vai botando aos relixiosos das escolas, das institucións benéficas, ou –polo menos– limitando as súas actividades non estritamente relixiosas.

Co apostolado da Obra, os laicos, sen suplencias de ningún tipo^*****, senón tomando posesión –con conciencia plena e responsable– do campo específico que Deus lles sinalou como lugar da súa misión na Igrexa, levan a cabo un apostolado, cuxas posibilidades de especialización son imprevisibles, porque se confunden coas posibilidades do traballo humano e das súas funcións sociais e, sen inmobilismos, ese apostolado está aberto a todos os cambios de estruturas que poidan ocorrer, co curso do tempo, na configuración da sociedade.

Non podo, agora, deixar de considerar que é moi difícil que os relixiosos sentan con vocación profesional secular e corrente –se a tivesen, non serían relixiosos–, e que formalos para un traballo profesional é difícil, caro, superposto e artificial: penso que soamente un número moi pequeno de persoas podería, nesas condicións, chegar ao nivel medio profesional da xente da rúa.

Preocupación e responsabilidade de toda a Igrexa Santa

Por ese motivo, podemos dicir, fillos meus, que pesa sobre nós a preocupación e a responsabilidade de toda a Igrexa santa –sollicitudo totius Sanctae Ecclesiae Dei–, non desta parcela concreta ou daqueloutra. Secundando a responsabilidade oficial –xurídica, de iure divino– do Romano Pontífice e dos reverendísimos ordinarios, nós, cunha responsabilidade non xurídica, senón espiritual, ascética, de amor, servimos a toda a Igrexa cun servizo de carácter profesional, de cidadáns que levan o testemuño cristián do exemplo e a doutrina ata os últimos recunchos da sociedade civil.

Demostra a historia o papel decisivo que, en momentos difíciles para a unidade da Igrexa, xogaron as obras de carácter universal, como as ordes e as congregacións relixiosas. Nós, cunha vocación que nada ten que ver coa dos relixiosos, constituímos unha Asociación de carácter universal, cunha xerarquía interna universal tamén, que nos distingue claramente dos chamados movementos de apostolado^****** e fainos instrumento cohesivo e eficaz ao servicio da Igrexa e do Romano Pontífice.

A vosa eficacia, fillos meus, será consecuencia da vosa santidade persoal, que callará en obras responsables, que non se esconden no anonimato. Cristo Xesús, Bo sementador, apértanos –como ao trigo– na súa man chagada, asoláganos co seu sangue, nos purifica, límpanos, emborráchanos! E logo, xenerosamente, bótanos polo mundo un a un, como deben ir os seus fillos do Opus Dei, esparexidos: que o trigo non se sementa a sacos, senón gran a gran.

Sodes luz no Señor: comportádevos, pois, como fillos da luz. O froito da luz é todo bondade, xustiza e verdade³⁰. É inconcibible –sería unha falsidade, unha dobre vida, unha comedia– a vida dun fillo meu que non dea froitos abundantes de apostolado. Dígovos unha vez máis que ese fillo meu estaría morto, podrecido!: iam foetet³¹. E eu –sabédelo ben– aos cadáveres entérroos piadosamente.

A través do trato individual cos vosos compañeiros de profesión ou de oficio, cos vosos parentes, amigos e veciños, nun labor que moitas veces chamei apostolado de amizade e de confidencia, sacudiredes a súa modorra, abriredes horizontes amplos á súa existencia egoísta e aburguesada, complicarédeslles a vida, facendo que se esquezan de si mesmos e comprendan os problemas de quen os rodea. E estade seguros de que, ao complicarlles a vida, levádelos –tedes experiencia– ao gaudium cum pace, á alegría e á paz.

Ese apostolado persoal –que non é labor anárquico, porque seguides nel as orientacións doutrinais ou prácticas dos vosos directores–, se o realizades con constancia, creará un ambiente sereno en torno voso e reproducirá nos vosos fogares a imaxe daquelas casas dos primeiros fieis cristiáns.

Ao exercitar ese labor apostólico individual, procurades achegar –as persoas que tratades– aos medios colectivos de formación espiritual e doutrinal que a Obra organiza –retiros espirituais, conferencias, círculos, etc.– e á dirección espiritual cos nosos sacerdotes: porque eses medios son eficacísimos –necesarios– para completar a atención desas almas, que cada un de vós coidades, servíndovos da vosa vida profesional, do lugar que ocupades no mundo, da vosa situación familiar; servíndovos de todo, porque todo é medio de apostolado.

Pero non vos podedes deter aí. Non vos podedes quedar satisfeitos, cando xa levastes algúns dos vosos parentes ou amizades a un retiro espiritual, ou cando os puxestes en contacto con algún sacerdote da Obra. Non se acaba aí o voso traballo apostólico. Porque é preciso tamén que vos deades perfecta conta de que facedes un apostolado fecundísimo, cando vos esforzades por orientar con sentido cristián as profesións, as institucións e as estruturas humanas, nas que traballades e vos movedes.

Procurar que esas institucións e esas estruturas se conformen cos principios que rexen unha concepción cristiá da vida, é realizar un apostolado de base moi ampla, porque –ao encarnar dese modo o espírito de xustiza– asegurades aos homes os medios para vivir de acordo coa súa dignidade, e facilitades a moitas almas que, coa graza de Deus, poidan responder persoalmente á vocación cristiá.

Cando me oiades falar de xustiza, non entendades esta palabra nun sentido estreito, porque –para que os homes sexan felices– non é suficiente establecer as súas relacións sobre a xustiza, que dá a cada un o seu con frialdade: eu fálovos de caridade, que supón e desborda a xustiza; e de caridade de Cristo, que non é caridade oficial, senón cariño.

Sementeira de paz e de amor

Por iso, ao actuar na sociedade, fuxide sempre de enfrontar uns homes cos demais, porque un cristián non pode ter mentalidade de clase, de caste; non afundades a uns para levantar a outros, porque nesa actitude escóndese sempre unha concepción materialista: dade a todos a oportunidade de desenvolver a súa personalidade e de elevar a súa vida polo traballo; e non vos conformedes con evitar os odios, porque ha de ser denominador común noso facer unha sementeira de paz e de amor.

Ao acometer o voso traballo, calquera que sexa, facede, fillos meus, un exame para comprobar, na presenza de Deus, se o espírito que inspira esa tarefa é, en realidade, espírito cristián, tendo en conta que o cambio das circunstancias históricas –coas modificacións que introduce na configuración da sociedade– pode facer que o que foi xusto e bo nun momento dado, deixe de selo. De aí, que deba ser incesante en vós esa crítica construtiva, que fai imposible a acción paralizante e desastrosa da inercia.

Habemos de conquistar para Cristo todo valor humano que sexa nobre: estade atentos a canto existe de verdadeiro, de honorable, de xusto, de puro, de amable, de virtuoso e digno de encomio ³². Calquera realidade que apareza na vida dos homes, habemos de conducila enseguida a Deus, descubrindo o seu sentido divino. Por iso, como vos repetín tantas veces, é necesario que non perdades nunca o punto de mira sobrenatural. Todo canto facedes de palabra ou de obra, facédeo todo en nome do Señor Xesús, dando gracias a Deus Pai por medio de El³³.

Sempre adheridos ás estruturas temporais, sempre ao día, non necesitaredes nunca –como se di hoxe– aggiornamento, porque teredes en todo instante unha esperanza comprensiva e responsable co mundo de todas as épocas, esixindo que sexan afirmados os valores da liberdade, da dignidade da persoa, sempre con vontade de unidade e de amor nese servizo.

Quixo o Señor que, coa nosa vocación, manifestemos aquela visión optimista da creación, aquel amor ao mundo que latexa no cristianismo. Non debe faltar nunca a ilusión, nin no voso traballo nin no voso empeño por construír a cidade temporal. Aínda que, ao mesmo tempo, como discípulos de Cristo que crucificaron a carne coas súas paixóns e concupiscencias ³⁴, procuredes manter vivo o sentido do pecado e da reparación xenerosa, fronte os falsos optimismos de quen, inimigos da cruz de Cristo³⁵, todo o cifran no progreso e nas enerxías humanas.

Cometen estes o gran pecado de esquecer o pecado, que algúns mesmo pensan ter xa quitado do medio. Non consideran que forma parte da economía redentora que o gran de trigo, para que sexa fecundo, debe ser afundido na terra e morrer³⁶. O final deses homes será a perdición, o seu Deus é o ventre, e a confusión será a gloria de quen ten o corazón posto nas cousas terreas. Porque nós somos cidadáns do ceo, de onde esperamos ao Salvador e Señor Xesucristo, que transfigurará a miseria do noso corpo a imaxe do seu corpo glorioso, en virtude do poder que ten para someter a si todas as cousas³⁷.

Con ese sentido de profunda humildade –fortes no nome do noso Deus e non nos recursos dos nosos carros de combate e dos nosos cabalos³⁸–, estade presentes sen medo en todas as actividades e organizacións dos homes, para que Cristo estea presente nelas. Eu apliquei ao noso modo de traballar aquelas palabras da Escritura: ubicumque fuerit corpus, illic congregabuntur et aquilae³⁹, porque Deus o noso Señor pediríanos conta estreita, se, por deixamento ou comodidade, cada un de vós, libremente, non procurase intervir nas obras e nas decisións humanas, das que dependen o presente e o futuro da sociedade. É moi propio da vosa vocación a intervención prudente –e cando digo prudente, non digo tímida–, activa e discreta, á maneira de como actúan os anxos, que teñen unha acción invisible pero eficacísima, nas diversas asociacións e corporacións –públicas ou non– de ámbito local, nacional ou de extensión internacional.

Non podedes estar ausentes –sería unha criminal omisión– das asembleas, congresos, exposicións, reunións de científicos ou de obreiros, cursos de estudo, de toda iniciativa, nunha palabra, científica, cultural, artística, social, económica, deportiva etc. Ás veces promoverédelas vós mesmos; a maior parte das veces serían organizadas por outros e vós acudiredes. Pero, en todo caso, esforzarédesvos por non asistir pasivamente, senón que, sentindo a carga –amable carga– da vosa responsabilidade, procuraredes facervos necesarios –polo voso prestixio, pola vosa iniciativa, polo voso empuxe–, de forma que deades o ton conveniente e infundades o espírito cristián en todas esas organizacións.

Individualmente, sen formar grupo –é imposible que o formedes pois todos e cada un gozades dunha liberdade ilimitada en todo o temporal–, tomade parte activa e eficaz nas asociacións oficiais ou privadas, porque nunca son indiferentes para o ben temporal e eterno dos homes. Ata unha sociedade de cazadores ou de coleccionistas, por poñer algún exemplo, pódese aproveitar para facer moito ben ou moito mal: todo depende dos homes que as rexen ou as inspiran.

Aínda que, como vos dixen, traballades individualmente –con liberdade e responsabilidade persoais– neses terreos, sabede que facedes un servizo a Deus o noso Señor cando formades ao voso redor a outros irmáns vosos –orientándovos; sen torcer, como é lóxico, as súas propias inclinacións–, que vos poidan substituír ou suceder, para que nunca, por falta dun de vós, quede unha parcela de campo ao descuberto.

Así actuaron os primeiros cristiáns

Así actuaron os primeiros cristiáns. Non tiñan, por razón da súa vocación sobrenatural, programas sociais nin humanos que cumprir; pero estaban penetrados dun espírito, dunha concepción da vida e do mundo, que non podía deixar de ter consecuencias na sociedade na que se movían.

Cun apostolado persoal semellante ao noso, foron facendo prosélitos e, durante a súa catividade, xa enviaba Pablo ás igrexas os saúdos dos cristiáns que vivían na casa do César⁴⁰. Non vos conmove aquela carta encantadora que dirixe o Apóstolo a Filemón, que é un testemuño vivo de como o fermento de Cristo –sen pretendelo directamente– dera un novo sentido, polo influxo da caridade, ás estruturas da sociedade señorial?⁴¹.

Somos de onte e enchemos xa o orbe e todas as vosas cousas: as cidades, as illas, as aldeas, os municipios, os concellos, os mesmos campamentos, as tribos, as decurias, o palacio, o senado, o foro: só vos deixamos os vosos templos, escribía –pouco despois dun século– Tertuliano⁴².

Fillos meus, enchédevos de esperanza e de ánimo: sen pausa traballemos pola paz e pola nosa mutua edificación ⁴³. Non volvades mal por mal; procurade obrar o ben, non só diante de Deus, senón tamén diante de todos os homes. Se é posible e en canto de vós depende, tede paz con todos ⁴⁴.

Lembrade moitas veces, para que vos sirva de acicate, a queixa do Señor: filii huius sæculi prudentiores filiis lucis in generatione sua sunt⁴⁵; os fillos das tebras son máis prudentes que os fillos da luz. Palabras duras pero moi exactas, porque, por desgraza, cúmprense cada día.

Namentres, os inimigos de Deus e da súa Igrexa móvense e organízanse. Cunha constancia exemplar, prepáranse os seus cadros, manteñen escolas onde forman directivos e axitadores, e cunha acción disimulada –pero eficaz– propagan as súas ideas e levan, aos fogares e aos lugares de traballo, a súa semente destrutora de toda ideoloxía relixiosa.

Hoxe, fillos meus, o marxismo –nas súas diferentes formas– está activo: sistematicamente, tenta dar fundamento científico ao ateísmo e, cunha propaganda incesante, non tanto clamorosa como individual, critica todo asomo de relixión e, configurándose como unha fe e unha esperanza terreas, quere substituír a verdadeira Fe e a Esperanza verdadeira.

Non comprendo a esas persoas que se chaman católicas e que abren os brazos ao marxismo –tantas veces condenado pola Igrexa como incompatible coa súa doutrina–, que dan a man aos inimigos de Deus, e aos católicos que non pensan como eles trátanos como inimigos. O católico que maltrata a outros católicos, e trata con aparente caridade aos que non o son, erra gravemente, erra contra a xustiza, encubrindo o seu erro cunha falsa caridade. Porque a caridade, se non é ordenada, deixa de ser caridade.

Fillos meus, do inimigo o consello ^*******. Sede avisados e prudentes e non vos durmades: hora est iam nos de somno surgere⁴⁶, é hora de sacudir a preguiza e a somnolencia. Non esquezades que lugares da terra, que foron noutro tempo testemuñas de igrexas florecentes, son actualmente un baldío, onde non se pronuncia o nome de Cristo. Sería comodidade tratar de xustificar ese fracaso, pensando que está nos plans divinos escribir dereito con liñas torcidas e que, ao final, a causa de Deus triunfa sempre. É verdade que Cristo triunfa sempre, pero, moitas veces, a pesar de nós.

Sen espírito belicoso nin agresivo, in hoc pulcherrimo caritatis bello, cunha comprensión que acolle a todos e colabora con todos os homes de boa vontade –tamén, sen transixir cos erros que profesan, cos que non coñecen ou non aman a Xesucristo–, non esquezades que o Señor dixo: non pensedes que vin a poñer paz na terra; non vin poñer paz, senón espada ⁴⁷. É moi fácil prestar atención só á mansedume de Xesús e abeirar –porque estorban á comodidade e ao conformismo– as súas palabras, divinas tamén, coas que nos aguilloa para que nos compliquemos a vida.

Defensa da verdade, afogando o mal en abundancia de ben

Non nos gusta aos homes, polo xeral, dicir e manter a verdade, porque é máis cómodo procurar ser aceptados por todos, non correr o risco de desgustarnos con algún. A nosa actitude ha de ser, fillos meus, de comprensión, de amor. A nosa actuación non se dirixe contra ninguén, non pode ter nunca matices de sectarismo: esforzámonos en afogar o mal en abundancia de ben. O noso traballo non é labor negativo: non é antinada. É afirmación, mocidade, alegría e paz. Pero non á conta da verdade.

Porque cultivamos a libre personalidade de cada un, os fillos de Deus na súa Obra somos xente que sabe pensar por conta propia, que non acolle, sen máis, os tópicos, os lugares comúns que fan furor –son moda– durante un determinado tempo. A nosa formación ensínanos a realizar un labor de criba, que aproveita o que é bo e deixa o demais. Moitas veces haberá que ir –fomos case sempre– contra corrente, abrindo leitos e camiños novos. Non por afán de orixinalidade, senón por lealdade a Xesucristo e á súa doutrina. O fácil é deixarse levar, pero as posturas fáciles son tamén frecuentemente actitudes que demostran falta de responsabilidade.

É certo que habedes de vivir, en todo momento, entre as xentes do voso tempo, de acordo coa súa mentalidade e os seus costumes, pero sempre prontos a dar razón da vosa esperanza ⁴⁸ en Xesucristo, non vaia ser que, porque non tedes que adaptarvos –xa que vos atopades no medio dos vosos iguais–, non se poida distinguir que sodes discípulos do Señor. Canto sentimentalismo, medo, covardía hai en certos afáns de adaptación!

Fillos da miña alma, non vexades detrás das miñas palabras máis que un amor moi grande a todos os homes, un corazón aberto a todas as súas inquietudes e problemas, unha comprensión inmensa, que non sabe de discriminacións nin de exclusivismos. E entendede que é, non o temor –porque non temos medo a nada nin a ninguén, nin a Deus que é o noso Pai–, senón o sentimento de responsabilidade de que un día habemos de dar conta ao Señor da nosa misión corredentora, o que nos urxe –caritas enim Christi urget nos⁴⁹– a non desmaiar, a atoparnos sempre insatisfeitos das etapas adquiridas, a non durmirnos sobre os loureiros! Sen frouxidade, fervorosos de espírito ⁵⁰, aproveitade o tempo⁵¹, porque a vida é breve: mentres hai tempo, fagamos ben a todos, especialmente aos irmáns na fe ⁵². Enchede de amor este pobre mundo noso, porque é noso: é obra de Deus e déunolo por herdade: dabo tibi gentes hereditatem tuam et possessionem tuam terminos terrae⁵³. Tede en conta que o posible faio calquera, e Deus O noso Señor pídenos –e dános a súa graza para conseguilo– que fagamos cousas que vos parecerán imposibles.

Non vos quededes en idealismos: sede realistas. Vedes cousas tan grandes, tanto campo para traballar, tanto labor e tantas posibilidades, que, logo de contemplalas, pode ser que xa vos quededes satisfeitos e esquezades as cousas concretas –hodie, nunc–, que han de facer posible que todo iso chegue a ser realidade algún día.

En medio desta fermosísima loita, permanecede serenos. Son perniciosas as inquedanzas enredadoras. Corripite inquietos⁵⁴, amoestaba Paulo á comunidade cristiá de Tesalónica. Porque temos oído –dicíalles– que algúns viven entre vós na ociosidade, sen facer nada, ocupados en entremeterse en todo⁵⁵. E dáballes o remedio único, que non é outro que o cumprimento do deber: cando facemos aquilo que temos que facer e estamos no que facemos, callamos en realidade os grandes proxectos de Deus. A eses tales –continuaba o Apóstolo– ordenámoslles e rogamos por amor do Señor Xesucristo que, traballando con serenidade, coman o seu pan⁵⁶.

Cristo no cumio de todas as actividades humanas

¡Canto espera o Señor do voso traballo constante, ilusionado e cheo de entusiasmo –aínda que sen ilusión e entusiasmo sensibles, con frecuencia–, co que tratades de cristianizar todas as actividades do mundo: poñer a Cristo no cumio de todas as actividades humanas!

Ese labor é particularmente propio dos meus fillos e das miñas fillas supernumerarias, tan recias –ás veces máis que os varóns– en levar o sal e a luz de Cristo aos ambientes en que se moven: o fogar e a vida de relación social e o exercicio das profesións máis varias.

Relede aquel pasaxe do Vello Testamento, no que Xudit torce a vontade do pobo e dos seus xefes, dispostos a entregar a cidade aos exércitos inimigos. Chegaron aos oídos de Xudit –di o sagrado texto– as desatinadas palabras que o pobo dirixira ao xefe... e fixo chamar aos anciáns da cidade, Ocías, Cabris y Carmis, e cando chegaron díxolles escoitade, príncipes da cidade de Betulia. Non é acertado o que hoxe tedes dito ao pobo... ¿Quen sodes vós para tentar a Deus, os que estades constituídos en lugar de Deus en medio dos fillos dos homes? ¿Pretendedes poñer a proba ao Deus omnipotente? ¿Non acabaredes de aprender?⁵⁷ Reprensión chea de enerxía e audacia que é un expoñente do que unha muller sobrenatural e valente, fiel á súa conciencia, pode influír no curso da vida pública –normalmente dun modo calado, discreto e eficacísimo– á hora de defender os intereses de Cristo. Non deixedes de meditar tampouco na fortaleza de María Santísima e daquelas santas mulleres, que se mantiveron enteiras e firmes ao pé da cruz, cando desertaron os varóns, á hora da covardía xeral.

Fillas e fillos meus, se conservades este bo espírito, poderase aplicar a vosoutros hoxe o que o libro dos Feitos di dos Apóstolos de Xesús: polas mans dos Apóstolos realizábanse moitos milagres e prodixios no pobo⁵⁸. Serán –os vosos– milagres sen espectáculo, pero estade seguros de que serán verdadeiros milagres.

No exercicio das vosas profesións, na vosa vida pública e, xeralmente, en todo o que é temporal, actuades cada quen con persoal liberdade e responsabilidade, formando vosas opinións, sempre segundo os ditados da vosa conciencia, pero cunha diversidade marabillosa. Non comprometedes –non podedes comprometer– nin á Igrexa nin á Obra, porque tendes mentalidade plenamente laical e, por tanto, amiga dunha liberdade que non se limita por outras trabas que aquelas que veñen sinaladas pola doutrina e a moral de Xesucristo.

O fin e os medios da Obra de Deus non son temporais: son plena e exclusivamente sobrenaturais, espirituais. A Obra está á marxe, é allea a intereses humanos, políticos, económicos, etc. É, pola súa natureza, transcendente á sociedade terrea e nunca, por tanto, poderá ancorarse nunha cultura determinada, nin ligarse a unhas concretas circunstancias políticas, nin vincularse a unha certa época da historia humana.

Algunhas veces, o Opus Dei, como corporación, promove tarefas e iniciativas apostólicas. Son labores –de ensino, de propaganda cristiá, asistenciais, etc.– coñecidas por todos e abertas a todos, tamén aos non católicos e aos non cristiáns, que se realizan dentro dos termos sinalados polas leis civís de cada país. Non constitúen estes labores corporativos unha actuación eclesiástica, porque son, simple e sinxelamente, actividades profesionais de cidadáns, aínda que con entraña e fins apostólicos.

Conciencia cristiá ao vivir as obrigas cívicas

Pero o feito de que a nosa Obra sexa completamente allea aos intereses da sociedade terrea, ás empresas de orde económica ou social, ás actividades políticas etc., non quere dicir que permaneza indiferente ante o espírito –ou a falta de espírito– que anime as institucións da cidade temporal. Interésanos que os cidadáns teñan conciencia clara das súas obrigacións cívicas, que as cumpran con recto criterio humano e con cristián sentido da vida.

Dixen moitas veces que, no Catecismo da Doutrina Cristiá, que se fai aprender aos nenos, deberían incluírse unas cantas preguntas e respostas, nas que se recollesen eses deberes, para que, desde a infancia, se gravase nas súas intelixencias que son preceptos divinos e, máis tarde, ao facerse homes, sentisen a responsabilidade en conciencia de cumprilos.

Malenténdese, ás veces, aquela distinción que fixo o Señor entre as cousas de Deus e as cousas do César⁵⁹. Distinguiu Cristo os campos de xurisdición de dúas autoridades: a Igrexa e o Estado e, con iso, preveu os efectos nocivos do cesarismo e do clericalismo. Sentou a doutrina dun anticlericalismo san, que é amor profundo e verdadeiro ao sacerdocio –dá pena que a alta misión sacerdotal se rebaixe e envileza, mesturándose en asuntos terreos e mesquiños–, e fixou a autonomía da Igrexa de Deus e a lexítima autonomía de que goza a sociedade civil, para o seu réxime e estruturación técnica.

Pero a distinción establecida por Cristo non significa, de ningún xeito, que a relixión haxa de relegarse ao templo –á sancristía– nin que a ordenación dos asuntos humanos haxa de facerse á marxe de toda lei divina e cristiá. Porque isto sería a negación da fe de Cristo, que esixe a adhesión do home enteiro, alma e corpo; individuo e membro da sociedade.

A mensaxe de Cristo ilumina a vida íntegra dos homes, o seu principio e o seu fin, non só o campo estreito dunhas subxectivas prácticas de piedade. E o laicismo é a negación da fe con obras, da fe que sabe que a autonomía do mundo é relativa, e que todo neste mundo ten como último sentido a gloria de Deus e a salvación das almas.

Por iso, entenderedes que á Obra –como á Igrexa, da que é un órgano vivo– interésalle a sociedade humana, porque hai nela dereitos inalienables de Cristo, que é preciso protexer. Ata o punto de que se pode dicir que todo o apostolado do Opus Dei redúcese a dar doutrina, para que todos os seus membros e as xentes que se achegan á súa formación exerciten individualmente –como cidadáns– unha acción apostólica de carácter profesional, santificando a profesión, santificándose na profesión e santificando aos demais coa profesión.

En repetidas ocasións díxenvos que a Obra de ordinario non actúa exteriormente: coma se non existise. Son os seus membros quen, respectuosos coas leis civís de cada país, dentro desas leis traballan. A actividade do Opus Dei diríxese principalmente a dar aos seus socios unha intensa formación espiritual, doutrinal e apostólica.

É o labor da Obra como unha gran catequese, como unha inmensa dirección espiritual que ilustra, aconsella, move, incentiva e alenta a conciencia de moitas almas para que non se aburguesen, manteñan viva a súa dignidade cristiá, exerciten os dereitos e cumpran os deberes de cidadáns católicos responsables.

Formación dos supernumerarios

Fillas e fillos meus supernumerarios, a formación que vos dá o Opus Dei é flexible: adáptase, como a luva á man, á vosa situación persoal e social. Debedes ser moi claros, na dirección espiritual, para expoñer as circunstancias concretas do traballo, da familia, das obrigas sociais, porque, sendo en nós único o espírito e únicos os medios ascéticos, pódense e débense facer realidade en cada caso sen rixideces.

Falade sinceramente cos vosos directores, para que nunca se turbe a liberdade e a paz do voso espírito ante dificultades que atopedes –moitas veces imaxinarias–, que teñen sempre solución. Tede en conta que a formación espiritual, que recibimos, é oposta á complicación, ao escrúpulo, á cohibición interior: o espírito da Obra dános liberdade de espírito, simplifica a nosa vida, evita que sexamos retortos, enmarañados; fai que nos esquezamos de nós mesmos, e que nos preocupemos xenerosamente dos demais.

Para recibir a formación, só excepcionalmente debedes ir polas casas, nas que fan vida de familia os socios numerarios: é máis discreto que vexades aos directores e celadores nos vosos lugares de traballo, nas vosas casas, na rúa, que é o lugar onde o Señor nos chamou. E, para recibir a formación colectiva, non resulta indiscreto ir á sede dalgunha das nosas obras corporativas, que teñen as portas e as xanelas de pao a pao, porque están abertas a todas as almas.

A Obra, xunto á formación ascética, dávos unha formación doutrinal sólida que é parte integrante dese denominador común –aire de familia– de todos os fillos de Deus no seu Opus Dei. Necesitades esa base de ideas claras sobre os temas fundamentais, para estar en condicións de iluminar tantas intelixencias e de defender á Igrexa dos ataques, que recibe ás veces de todas as partes: ideas claras sobre as verdades dogmáticas e morais; sobre as esixencias da familia e do ensino cristián; sobre os dereitos ao traballo, ao descanso, á propiedade privada etc.; sobre as liberdades fundamentais de asociación, de expresión, etc. Desta maneira poderedes experimentar gozosamente a verdade daquelas palabras: veritas liberabit vos⁶⁰, porque a verdade daravos alegría, paz e eficacia.

Nas Convivencias anuais –que vos axudan a conservar o fervor primitivo, melloran a vosa cultura relixiosa e vos robustecen para o apostolado–, nos círculos de estudos, nas conferencias, nos cursos especializados etc., recibides con asiduidade abundante doutrina, á vez que se vos informa de cuestións candentes de actualidade, enfocadas con criterio cristián. Formación que completades con lecturas, porque sempre haberá ao voso dispor bibliotecas circulantes, ás que acudides como subscritores, procurando subscribir tamén a outros, que non pertenzan á Obra.

Poñede moito empeño en asimilar a doutrina que se vos dá, de maneira que non se estanque; e sentide a necesidade e o deber gustoso de levar a outras mentes a formación que recibides, para que calle en boas obras, cheas de rectitude, tamén nos corazóns doutros.

Polo que veño de dicir, é do todo necesario que os gobernos locais, que atenden aos supernumerarios, teñan dedicación ao labor, porque ningún deles –ningún dos meus fillos– deberá sentirse nunca só; e haberá que prever con coidado a súa formación, durante as épocas de vacacións e os períodos de illamento.

Os fillos meus que teñen encomendado o goberno e a dirección dos seus irmáns haberán de renunciar con frecuencia ao brillo dun labor persoal para, como perpiaños ocultos, poñer o fundamento dun traballo de moito maior alcance. E non deben esquecer que esas actividades de goberno e de formación, o mesmo que as daqueloutros que se dedican de maneira total aos nosos apostolados corporativos, son tamén sempre un traballo profesional.

Cada camiñante siga o seu camiño

A Obra forma aos seus membros, para que cada un deles –con liberdade persoal– actúe cristiamente no exercicio da súa profesión, no medio do mundo. Nos asuntos temporais, os directores da Obra nunca poderán impoñer unha opinión determinada: cada un de vós –repito– compórtase con plena liberdade, de acordo con o ditame da súa conciencia ben formada.

En 1939, recentemente acabada a guerra civil española, dirixín nas proximidades de Valencia un curso de retiro espiritual, que tivo lugar nun colexio universitario de fundación privada. Fora utilizado, durante a guerra, como cuartel comunista. Nun dos corredores, atopei un gran letreiro, escrito por algún nonconformista, onde se lía: cada camiñante siga o seu camiño. Quixeron quitalo, pero eu detívenos: deixádeo –díxenlles–, gústame: do inimigo, o consello^********. Especialmente dende entón, esas palabras servíronme moitas veces de motivo de predicación. Liberdade: cada camiñante siga o seu camiño. É absurdo e inxusto tratar de impoñer a todos os homes un único criterio, en materias nas que a doutrina de Xesucristo non sinala límites.

Liberdade absoluta en todo o temporal, porque non existe unha única fórmula cristiá para ordenar as cousas do mundo: hai moitas fórmulas técnicas para resolver os problemas sociais, científicos, económicos, políticos: e todas serán cristiás, con tal de que respecten eses principios mínimos, que non se poden abandonar sen violar a lei natural e o ensino evanxélico.

Liberdade no temporal e tamén na Igrexa, fillos meus. Son moi anticlerical –con ese anticlericalismo san, do que vos falo tantas veces– e quen teña o meu espírito o será tamén. Con demasiada frecuencia nos ambientes clericais –que non teñen o bo espírito sacerdotal– organízanse monopolios con pretextos de unidade, trátase de pechar ás almas en grupiños, aténtase á liberdade das conciencias dos fieis –que deben buscar a dirección e a formación das súas almas onde o xulguen máis oportuno e con quen prefira–, e multiplícanse preceptos negativos innecesarios –xa sería moito que se cumprisen os mandamentos de Deus e de la Igrexa–, preceptos que poñen en fronte psicoloxicamente a quen ha de cumprilos.

Liberdade

Liberdade, fillos meus. Non esperedes xamais que a Obra vos dea consignas temporais. Non tería o meu espírito quen pretendese violentar a liberdade que a Obra concede aos seus fillos, atropelando a personalidade propia de cada un dos fillos de Deus no Opus Dei.

Sodes vós –libremente– quen habedes de estar sensibilizados pola formación que recibides, de tal maneira que reaccionedes espontaneamente ante os problemas humanos, ante as circunstancias sociais incertas que precisan ser canalizadas con criterios rectos. A vós, cos vosos concidadáns, tócavos correr con valentía ese risco de buscar solucións humanas e cristiás –as que en conciencia vexades: non hai unha soa– ás cuestións temporais que xurdan no voso camiño.

Porque esperariades inutilmente que a Obra volas dea feitas: iso nin ocorreu, nin ocorre nin poderá ocorrer xamais, porque é contrario á nosa natureza. Non é a Obra paternalista, aínda que esta palabra é ambigua e, por tanto, refírome á significación pexorativa. Os vosos directores confían na capacidade de reacción e de iniciativa, que tedes: non vos levan da man. E, na orde espiritual, teñen cara a vós sentimentos de paternidade, de maternidade!, de bo paternalismo.

Por iso, é imposible que formemos, no seo da sociedade, o que hoxe se chama un grupo de presión, pola mesma liberdade de que gozamos no Opus Dei: xa que, en canto os directores manifestasen un criterio concreto nunha cousa temporal, rebelaríanse lexitimamente os demais membros da Obra que pensan de distinta maneira, e veríame no triste deber de bendicir e encomiar aos que tallantemente se negasen a obedecer –terían que poñer canto antes o asunto en coñecemento dos directores rexionais, ou do pai–, e de reprender cunha santa indignación aos directores que pretendesen facer uso dunha autoridade, que non poden ter. Tamén serían dignos de reprensión grave aqueles fillos meus que –en nome da liberdade de seu– pretendesen limitar a liberdade lexítima dos seus irmáns, tratando de impoñer un criterio persoal, en asuntos temporais ou opinables.

Os que se obstinan en non ver estas cousas claras e en inventarse secretos, que nunca existiron nin nunca se necesitarán, fano seguramente ex abundantia cordis, porque eles obran desa maneira. E non poderán xamais levar, como nós, a fronte alta e mirar aos ollos dos demais con luz clara: porque non temos nada que ocultar, aínda que cada quen teña as súas miserias persoais, contra as que loita na súa vida interior.

Sucede que algúns, nestes trinta e un anos, miraron con envexa o noso labor; outros, con pouca simpatía, porque non lle teñen simpatía á Igrexa, á que servimos en ben de todos os homes; non faltaron mesmo –poucos, por fortuna– quen, pola súa mentalidade clerical, non son capaces de entender o traballo esencialmente laical dos meus fillos; houbo tamén outros, que non saben ou non queren lembrar que Deus, o noso Señor, concede a súa graza –graza específica– ás almas que se lle dedican, e para explicar a intensidade, a extensión e a eficacia dos apostolados da Obra, inventan causas humanas, falsas en absoluto, debido a que os seus fins son sobrenaturais e os medios que empregamos tamén son exclusivamente espirituais, sobrenaturais: a oración, o sacrificio e o traballo santificado e santificante.

Hai quen non é capaz de respectar e de comprender a liberdade persoal dos demais, que parecen impermeabilizados para entender que os membros do Opus Dei teñen unha finalidade común, que é soamente de carácter espiritual, e que unicamente concordan nesa finalidade; que son cidadáns libres nas cuestións temporais, igual que os outros laicos –os seus concidadáns–, e que deben convivir fraternalmente con todos.

Algunhas desas persoas –dicíavos– proceden de ambientes pechados de sancristía, e están habituadas a ver que os relixiosos teñen costume de manifestar as súas opinións, de acordo coa escola da respectiva familia relixiosa ou de acordo co modo de pensar dos seus superiores; e quixeron así, con este prexuízo de mentalidade clerical, colocar o Opus Dei ou a min persoalmente como unha etiqueta, de monárquico ou de republicano –cando non me chamaron masón–, polo feito de que eu non teño excluído a ningunha alma da nosa actividade de fillos de Deus.

O voso traballo apostólico, fillos meus, non é unha tarefa eclesiástica^*********. E, aínda que non hai de seu inconveniente en que algúns formedes parte de asociacións de fieis, non será isto o normal, porque o apostolado específico para o que vos prepara a Obra –o que Deus quere de nós– non ten matiz confesional^**********.

Vivimos, con esa discreción, unha marabillosa humildade colectiva, porque ao traballar silenciosamente, sen alardear de éxitos ou de triunfos –pero, volvo dicir, sen misterios nin secretos, que non necesitamos para servir a Deus–, pasades inadvertidos entre os demais fieis católicos –porque iso sodes: fieis católicos–, sen recibir aplausos pola boa semente que sementades.

Con todo, especialmente en lugares rurais –onde o contrario podería resultar estraño–, algúns podedes traballar nas confrarías e outras obras apostólicas parroquiais, procurando animalas, vivificalas, pero, de ordinario, sen ocupar cargos. Por iso, os que dirixan asociacións de fieis que –por desgraza– teñan afáns de monopolio, non deben temer que lles arrebatemos a súa ditadura exclusivista, porque o noso criterio é que, para facer o seu labor, xa están eles. Nós debemos actuar co noso modo propio, ben diverso.

Pero, como fieis cristiáns que sodes, se as circunstancias do ambiente e a maior eficacia do apostolado non aconsellan outra cousa, non esteades ausentes do culto público, que a sociedade como tal está obrigada a render ao Señor. Sufrín tantas veces ao contemplar manifestacións de culto nas que faltaba a comunidade, non aparecía nelas a familia, o pobo de Deus. Estou seguro de que, se sodes fieis, será unha realidade ese culto público, sobrio e digno, sen espaventos nin extremismos que o converten a miúdo en algo pintoresco.

Apostolado no exercicio dos deberes e dereitos cidadáns

Volvo dicirvos, fillos meus, que o apostolado específico que habedes de realizar, levádelo a cabo como cidadáns, cunha plena e sincera fidelidade ao Estado, conforme a doutrina evanxélica e apostólica⁶¹; con fiel obediencia ás leis civís; observando todos os deberes cívicos, sen subtraervos ao cumprimento de ningunha obrigación e exercitando todos os dereitos, en ben da colectividade, sen exceptuar imprudentemente ningún.

Dese exercicio dos dereitos cidadáns, atopamos un exemplo vivo que imitar na reiterada actitude de San Paulo, segundo se describe no libro dos Feitos. Cunha firmeza viril, que aos timoratos poderá parecer arrogancia e que é honradez sen apoucamento, o Apóstolo exhibe, cando fai falta, a súa condición de cidadán romano e esixe, ausente toda humildade de garabato, que se lle trate como a tal: despois que a nosoutros, cidadáns romanos, nos teñen azoutado publicamente sen xulgarnos e nos teñen metido no cárcere ¿quérennos sacar agora en secreto? Non será así. Que veñan eles (os lictores) e nos saquen⁶².

Con esa enteireza falaba ao canceleiro de Filipos. E é estupenda a conversación, chea de garbo humano, que Paulo, a piques de ser azoutado, sostén en Xerusalén co tribuno: cando o suxeitaron para azoutalo, dixo Paulo ao centurión que estaba presente: évos lícito azoutar a un romano sen telo xulgado? Ao oír isto o centurión, foi ao encontro do tribuno e comunicoullo, dicindo: que ías facer? Este home é romano. O tribuno achegóuselle e dixo: es ti romano? El contestou: si. Engadiu o tribuno: eu adquirín esa cidadanía por unha gran suma. Paulo respondeu: pois eu téñoa por nacemento⁶³. Fillos meus, folgan os comentarios: tomade exemplo.

Subliñeivos algunhas veces o feito lamentable da progresiva invasión do Estado na esfera privada, coa consecuente escravitude que isto supón para os cidadáns, que se ven privados de lexítimas liberdades. E púxenvos de relevo que o Estado é frío e sen entrañas, co que o seu totalitarismo vén converterse en algo peor que a máis dura situación feudal.

Deixando ao carón outras razóns, se isto ocorre así, é debido, en gran parte, á inhibición dos cidadáns, á súa pasividade para defender os dereitos sacros da persoa humana. Esta inactividade, que ten a súa orixe na preguiza mental e na vontade inerte, dáse tamén nos cidadáns católicos, que non acaban de ser conscientes de que hai outros pecados –e máis graves– que os que se cometen contra o sexto precepto do Decálogo.

Fillas e fillos meus, da misión que Deus nos confiou e do carácter plenamente secular da nosa vocación dedúcese que ningún acontecemento, ningunha tarefa humana nos pode ser indiferente. Por ese motivo, insisto en dicirvos que é necesario que esteades presentes nas actividades sociais, que brotan da mesma convivencia humana ou que exercen nela un influxo directo ou indirecto: debedes dar aire e alma aos colexios profesionais, ás organizacións de pais de familia e de familias numerosas, aos sindicatos, á prensa, ás asociacións e concursos artísticos, literarios, deportivos etc.

Cada un de vós participará nesas actividades públicas, de acordo coa súa propia condición social e do modo máis axeitado ás súas circunstancias persoais e, por suposto, con plenísima liberdade, tanto no caso de que actúe individualmente, como cando o faga en colaboración con aqueles grupos de cidadáns, con quen estimase oportuno cooperar.

Comprendedes moi ben que esta participación na vida pública, de que vos falo, non é actividade política, no sentido estrito do termo: moi poucos dos meus fillos traballan –por dicilo así– profesionalmente na vida política. Eu fálovos da participación que é propia de todo cidadán, que sexa consciente das súas obrigacións cívicas. Vós debédesvos sentir urxidos a actuar –con liberdade e responsabilidade persoais–, por todas e as mesmas razóns nobres que moven aos vosos concidadáns. Pero, ademais, sentídesvos urxidos de modo particular, polo voso celo apostólico e polo desexo de levar a cabo un labor de paz e de comprensión en todas as actividades humanas.

Traballando desta forma, unidos aos vosos concidadáns e removéndoos, facendo ambiente para que as cousas non veñan impostas sen expresar o lexítimo sentir da sociedade, poderedes orientar cristiamente a lexislación das vosas comunidades nacionais, sobre todo naqueles puntos que son clave na vida dos pobos: as leis sobre o matrimonio, sobre o ensino, sobre a moralidade pública, sobre a propiedade etc.

Como vai ser cristiá unha lexislación, na que o respecto á familia se basea no divorcio? Que lóxica se pode atopar nalgunhas sociedades que se alaudan da súa diversidade relixiosa e non admiten esa diversidade nas escolas públicas, onde cada alumno tería dereito a recibir a educación relixiosa conforme á súa fe?

Non vos dades conta de que a propiedade privada –coas limitacións que esixa o ben común– é un instrumento de liberdade para o home, un ben que se ha de colocar entre os fundamentais para o desenvolvemento da persoa humana e da familia? Os países onde non se respecten eses dereitos non son países católicos nin humanos. Vedes o panorama, que se vos presenta? Nestes e noutros puntos capitais, teredes que loitar, e ben!

Traballade activamente cos nosos cooperadores. Aumentade o seu número sen medo: cuantos máis, mellor. Atendédeos, formádeos: que teñan sempre labor entre mans, algo que facer. Mantédeos en movemento, como en exercicios deportivos. Ampliade continuamente a base das vosas amizades e facédelles chegar, dun modo e doutro, a doutrina e o ánimo. Teredes así a maior extensión da rede divina, feble, pero eficaz. E se mantedes a vibración deste bo espírito apostólico, faredes un ben incalculable –suave e enérxico– á humanidade enteira.

Axudarannos tamén coa súa oración e a súa vida escondida as comunidades relixiosas –en especial de clausura–, que admitimos como cooperadoras e que entenden moi ben o noso espírito de contemplativos no medio do mundo. Elas son contemplativas desde o seu apartamento do século; nós, contemplativos no seo e nas estruturas da sociedade civil. Dúas manifestacións –diversas, especificamente distintas– do mesmo amor a Xesucristo.

Entre nós, nobremente traballando unidos de xeito conxunto nas tarefas apostólicas ou axudando, para que podamos traballar, hai tantos amigos e cooperadores. E algúns viven lonxe de Deus O noso Señor ou non o coñecen. Meditade aquelas palabras de San Pedro: satagite ut, per bona opera, certam vestram vocationem et electionem faciatis⁶⁴. Procurade que eses amigos nosos, tan fraternalmente queridos, continúen no exercicio das súas boas obras; e non dubidedes de que, se os axudamos coa nosa oración e coa nosa leal amizade –sempre no máximo respecto á liberdade persoal–, moitos recibirán a graza para facer a súa elección de cristiáns.

Non esquezades que a esencia do noso apostolado é dar doutrina^***********, porque, como vos dixen unha e mil veces, a ignorancia é o maior inimigo da fe. Escribía San Paulo aos romanos: como invocarán a Aquel en quen non creron? E como crerán, sen oír falar del? E como oirán se ninguén lles predica?⁶⁵. Porque sentides esta responsabilidade de predicar, dades unha gran importancia ao labor docente –privado ou público; persoal ou colectivo; de grao primario, medio ou superior–, aínda que o ensino é unha pequena parte do noso traballo profesional.

Pola mesma razón, procurades animar os medios a través dos cales se forma a opinión pública: a prensa, a radio, a televisión, o cinema etc. Os que desempeñades o voso labor profesional neses medios, dades doutrina, non xa a un grupo pequeno de persoas –como facedes cando dirixides un círculo ou pronunciades unha conferencia– senón que, como o Señor, predicades á multitude, ao aire libre.

Hai unha ignorancia relixiosa brutal. E moita culpa témola nós, os cristiáns, que non damos doutrina por todos eses medios, cada día tecnicamente máis perfectos e máis influentes e que, con tanta frecuencia, controlan os inimigos de Deus.

Proclamar a verdade sen descanso

O peor do mundo, fillos meus, é que a xente faga barbaridades e non saiba que as fai. Proclamade a verdade sen descanso, opportune, importune⁶⁶, aínda que algúns non nos crean ou non nos queiran crer. Quidquid recipitur ad modum recipientis recipitur^************: por iso non nos cren. Xa lles podemos dar o viño das vodas de Caná, aquel que foi testemuño do primeiro milagre de Xesús, a primeira manifestación pública da súa divindade, que, botado na conciencia desa xente, converterase en vinagre. Pero sigamos botando viño bo, dicindo a verdade! Como Xesús, cada un de nós –ipse Christus– debe poder dicir: Eu para isto vin ao mundo, para dar testemuño da verdade⁶⁷.

Fillos meus, desposuíndovos da mentira, fale cada un a verdade co seu próximo, porque todos somos membros uns doutros ⁶⁸. Algo sabemos nós, e aquí vai moi ben o nós –sufrímolo na propia carne–, da dor da maledicencia, da mentira e da calumnia: ondas de lama provocadas ás veces por católicos e ata por sacerdotes. Omnia in bonum!: como o Nilo, logo de saírse de madre, fecundaba los campos co coa lama, na súa retirada; a nós, fillos meus, aquelas ondas de lixo enchéronnos de fecundidade.

Non deixedes de organizar pequenos faladoiros periódicos cos vosos amigos e colegas –son especialmente interesantes os faladoiros con profesionais dos medios de opinión pública–, e suscitar nelas temas de actualidade, dando criterio con don de linguas. Sacade conversacións oportunas en oficinas ou en lugares públicos.

Non perdades ocasión –fomentádeas– para dicir a verdade e sementar a boa semente. Conversade discretamente cos de fóra, aproveitando as ocasións: sexa a vosa conversación agradable, salpicada de sal, de maneira que saibades como vos conveña responder a cada un⁶⁹.

Penso con ilusión naqueles fillos meus, que atenden postos e quioscos de diarios e revistas, nos que traballan en editoriais ou en redaccións de xornais e nas empresas das artes gráficas; e naqueloutros que, polo seu traballo –aínda que sexa modesto, en aparencia–, teñen ocasión cada día de tratar moita xente.

Fomentade vós, pais e nais de familia, diversións sas e alegres, tan afastadas da beataría como do ton mundano que ofende a moral cristiá. Desas reunións sairán –bendiraos o Señor– matrimonios entre os vosos fillos, que herdarán a felicidade e a paz que aprenderon nos vosos fogares luminosos e alegres.

No campo deste apostolado da diversión, non esquezades que o principal dos puntos craves, que habedes de defender coa vosa acción cidadá, é a moralidade dos espectáculos públicos: unha mocidade, que viva nun ambiente colectivo de fácil libertinaxe, é difícil que chegue a formar fogares cristiáns.

Todo labor honesto pódese orientar con espírito cristián e apostólico

Sería deformación dar cabida ao pensamento de que a esfera da economía e das finanzas non pode ser materia de labor apostólica. Esta idea, estendida entre persoas que proceden de ambientes clericais, vai acompañada do paradoxo de que moitos deses mesmos homes, non poucas veces, están metidos –ao abeiro da Igrexa– en negocios e en empresas, manexando diñeiro abundante dos demais, que se fían deles porque se chaman católicos. Alguén dixo –non tan maliciosamente– destes tales que teñen os ollos no ceo e as mans onde caian. A reserva e a prevención, cara ás empresas económicas, non é cristiá, porque é unha tarefa máis que se debe santificar.

Con todo, tivo –e segue tendo– un grande influxo ese receo entre os católicos e, en non poucas ocasións, telos retraído de facer o ben co seu traballo nese campo da economía, ou traballaron, pero con conciencia culpable, se non é que deixaron esas tarefas humanas ao arbitrio de persoas hostís á Igrexa, que souberon e saben utilizalo para facer abundante dano ás almas.

Ata tal punto é isto así, que resulta divertido ler algunha consideración piadosa da tradición eclesiástica –que se xustifica sen dúbida pola mentalidade e o ambiente da época–, onde se afirma que Pedro, despois da resurrección do Señor, puido volver ao seu oficio de pescador –porque é oficio honesto pescar– pero que a Mateo non lle foi lícito volver á súa profesión, porque hai negocios que é imposible exercitar sen grave risco de pecado ou, simple e chamente, sen cometer pecado. E o oficio de Mateo era destes⁷⁰.

Cómpre acabar con eses erros, creados por xentes que profesaban o contemptus saeculi: a vosa mentalidade laical non entende que haxa ningún mal no feito de exercer os negocios ou as finanzas, porque sabedes sobrenaturalizar esas tarefas, como todas as demais, e orientalas con espírito cristián e apostólico.

E xa que falamos desta materia, quero dicirvos que –por desgraza– non é verdade o que di quen fala das nosas actividades no campo económico, que son pouco menos que inexistentes: as normais, para a vida e o desenvolvemento dunha familia numerosa e pobre. Oxalá fosen mil veces máis!

Todas as sociedades –de calquera estilo– teñen que mover fondos económicos, para cumprir o seu fin. Mágoa que non teñan razón, cando murmuran así de nós! Aínda entón –cando tivesen razón–, a Obra seguiría sendo pobre, como o será sempre; porque ha de soster en todo o mundo tantos labores apostólicos, que son deficitarios; porque ha de formar aos seus membros, durante toda a vida, e iso custa diñeiro; porque ha de atender aos socios enfermos e anciáns; porque sempre teremos, e cada día en máis número, a bendita carga de axudar economicamente aos pais dos membros da Obra, anciáns ou enfermos, que necesitan axuda para sosterse, etc.

En todo caso, esas actividades económicas, se existen –e deben existir canto antes–, farémolas sempre respectando as leis do país, pagando contribucións e taxas, como o cidadán que cumpra mellor: non queremos, non é o noso modo, vivir de privilexios.

En ocasións, esas xentes murmuradoras pertencen a algún grupo oficial, que se reparte o diñeiro dos contribuíntes, contra a vontade dos cidadáns do país; e á vez quererían que nós non puidésemos respirar, que non tivésemos dereito ao traballo nin a sacrificarnos, vivindo dunha maneira pobre, para soster e sacar adiante obras de beneficencia, de educación, de cultura, de propaganda cristiá. Son inimigos da liberdade –enténdese, da liberdade dos demais–, e queren facer discriminacións entre os cidadáns.

Todas as asociacións, de calquera xénero que sexan –relixiosas, artísticas, deportivas, culturais, etc.–, necesariamente han de ter e mover algún diñeiro, para soster os medios necesarios no cumprimento dos seus fins: quen disto faga motivo de escándalo, demostra polo menos ser un insensato.

Cando se fala de asociacións relixiosas, veñen inmediatamente como exemplo a Sociedade Bíblica ou o Exército de salvación^{*************}, que posúe bancas, sociedades de seguros etc. Ninguén se escandaliza: necesitan eses medios para facer os seus labores de propaganda e de beneficencia. En moitos Estados, ademais de non criticar as actividades económicas desas asociacións relixiosas, non lles poñen impostos; dispénsanlles de pagalos, polo labor social que fan.

É de xustiza, polo tanto, que –en todo o mundo– as entidades oficiais nos fagan préstamos e mesmo donativos. Cando sexa así, non farán máis que cumprir co seu deber; porque, co noso labor público e social, descargámoslles de parte das súas obrigacións: esas autoridades, se axudan da mesma maneira que a outras institucións culturais e de beneficencia, non farán máis que o que é xusto.

Mentalidade de servizo

O Opus Dei, operatio Dei, traballo de Deus, esixe de todos os seus membros que traballen: porque o traballo é medio de santificación e de apostolado. Por iso, en todo o mundo, tantos millóns de persoas, católicas e non católicas, cristiás e non cristiás, admiran e aman e axudan con agarimo á nosa Obra. E diso damos grazas ao Señor.

Hai tamén algúns entre vós que –porque se senten ben preparados para resolver activamente os problemas públicos da súa patria–, traballan, con plena liberdade e con persoal responsabilidade, na vida política. Sodes poucos: a porcentaxe afeita na sociedade civil. E, como todos os demais membros da Obra nas súas ocupacións temporais, ao actuar nese campo, facédelo sempre sen facer valer a vosa condición de católicos nin de socios do Opus Dei, sen servirvos da Igrexa nin da Obra: porque sabedes que non podedes mesturar, nin a Igrexa de Deus, nin a Obra, en cousas continxentes. E ao traballar na vida pública, non podedes esquecer que os católicos desexamos unha sociedade de homes libres –todos cos mesmos deberes e os mesmos dereitos fronte ao Estado–, pero unidos nun concorde e operativo traballo para conseguir o ben común, aplicando os principios do Evanxeo, que son a fonte constante do ensino de la Igrexa.

Tedes todo o dereito para vivir esa vocación de políticos. Se algún Estado vos puxese dificultade, tería que poñela tamén aos membros das demais asociacións de fieis e, despois, polo mesmo motivo –a obediencia que os fieis deben ás autoridades eclesiásticas– poñerían os mesmos impedimentos –en boa lóxica– a todos os católicos practicantes, negándolles a súa plenitude de dereitos e de responsabilidades na sociedade temporal. É inxusto tratar aos católicos practicantes como a cidadáns de peor condición, pero non faltan exemplos de discriminacións deste xénero na historia contemporánea.

Os que vos atopades con vocación para a política, traballade sen medo e considerade que, se non o facedes, pecaredes de omisión. Traballade con seriedade profesional, aténdovos ás esixencias técnicas dese labor voso: coa mira posta no servizo cristián a todas as xentes do voso país, e pensando na concordia de todas as nacións.

É un síntoma de mentalidade clerical que, nos eloxios –redactados por xentes apartadas do mundo– que fai a liturxia dos gobernantes que chegaron aos altares, encómiaselles porque rexeron os seus reinos máis coa piedade que co exercicio da autoridade rexia, pietate magis quam imperio, máis con afecto que co xusto mando.

Vós, ao cumprir a vosa misión, facédeo con rectitude de intención –sen perder o punto de mira sobrenatural–, pero non mesturedes o divino co humano. Facede as cousas como as deben facer os homes, sen perder de vista que as ordes da creación teñen os seus principios e leis propias, que non se poden violentar con actitudes de anxismo. O peor eloxio que podo facer dun fillo meu é dicir que é como un anxo: nós non somos anxos, somos homes.

Quen ten dedicado a súa actividade á vida pública, debe sentirse urxido a non absterse de traballar en todos os réximes, tamén naqueles que non están informados polo sentido cristián, a non ser que a xerarquía ordinaria do país dea outro criterio aos cidadáns católicos. Porque non vos permite a vosa conciencia que gobernen os que non son católicos e, aínda nas circunstancias máis adversas para a relixión, sempre poderedes impedir que se fagan males maiores. Cómpre que non abandonedes o campo en ningún tipo de réxime^{**************}, sen que por iso vos tachen –sería inxusto– de colaboracionistas. Fillos meus, máis se se trata de nacións cunha maioría católica, sería incomprensible que non houbese no goberno católicos practicantes e responsables e, por tanto, membros das distintas asociacións de fieis. Se non fose así, podería dicirse que eses católicos nin son practicantes nin responsables nin católicos, ou que a Igrexa está perseguida.

Cando haxades de participar en tarefas de goberno, poñede todo o empeño en ditar leis xustas, que poidan cumprir os cidadáns. O contrario é un abuso de poder e un atentado á liberdade da xente: deforma as súas conciencias, ademais, porque –neses casos– teñen perfecto dereito a deixar de cumprir esas leis que só o son de nome.

Respectade a liberdade de todos os cidadáns, tendo en conta que o ben común debe ser participado por todos os membros da comunidade. Dade a todos a posibilidade de elevar a súa vida, sen humillar a uns, para levantar aos demais; ofrecede, aos máis humildes, horizontes abertos para o seu futuro: a seguridade dun traballo retribuído e protexido, o acceso á igualdade de cultura, porque isto –que é xusto– levará luz ás súas vidas, cambiará o seu humor e facilitaralles a procura de Deus e de realidades máis altas. Fillos da miña alma, non esquezades –con todo– que a miseria máis triste é a pobreza espiritual, a carencia da doutrina e da participación na vida de Cristo.

O matrimonio é camiño divino na terra

Fillas e fillos meus supernumerarios, penso agora nos vosos fogares, nesas familias vosas, que brotaron dese sacramentum magnum⁷¹ do matrimonio. Nun tempo, no que persevera aínda a tarefa destrutora da familia, que fixo o século pasado, nós viñemos a levar o afán de santidade a esa célula cristiá da sociedade.

O voso primeiro apostolado está no fogar: a formación que vos dá o Opus Dei lévavos a valorar a beleza da familia, a obra sobrenatural que significa a fundación dun fogar, a fonte de santificación que se esconde nos deberes conxugais. Aínda que, conscientes da grandeza da vosa vocación matrimonial –así: vocación!–, sentides unha especial veneración e un profundo agarimo cara á castidade perfecta que sabedes que é superior ao matrimonio⁷² e, por iso, alegrádesvos de verdade, cando algún dos vosos fillos, pola graza do Señor, abraza esoutro camiño, que non é un sacrificio: é unha elección feita pola bondade de Deus, un motivo de santo orgullo, un servir a todos gustosamente por amor de Xesucristo.

Normalmente, nos centros de ensino, aínda que sexan levados por relixiosos, non se forma á mocidade de maneira que aprecien a dignidade e a limpeza do matrimonio. Non o ignorades. É frecuente que, nos exercicios espirituais –que se adoitan dar aos alumnos, cando xa cursan os últimos estudos secundarios–, se lles ofrezan máis elementos para considerar a súa posible vocación relixiosa que a súa orientación ao matrimonio; e non falta quen desestima aos seus ollos a vida conxugal, que pode aparecer aos mozos como algo que a Igrexa simplemente tolera.

No Opus Dei procedemos sempre doutro xeito e, deixando moi claro que a castidade perfecta é superior ao estado matrimonial, sinalamos o matrimonio como camiño divino na terra. Non nos foi mal, ao seguir este criterio: porque a verdade é sempre liberadora, e hai moita xenerosidade nos corazóns novos, para voar por riba da carne, cando se lles pon en liberdade de elixir o Amor.

A nós non nos asusta o amor humano, o amor santo dos nosos pais, do que se valeu o Señor para darnos a vida. Este amor bendígoo eu coas dúas mans. Non admito que ningún dos meus fillos deixe de ter un gran amor ao santo Sacramento do matrimonio. Por iso, cantamos sen medo as cancións do amor limpo dos homes, que son tamén coplas de amor humano ao divino^{***************}; e quen ten renunciado a ese amor da terra, polo Amor, non somos solteiróns: temos o corazón zumarento.

Dígovos a vós, fillas e fillos meus, que fostes chamados por Deus para formar un fogar, que vos queirades, que vos teñades sempre o amor ilusionado que vos tivestes cando erades noivos. Pobre concepto ten do matrimonio, que é un ideal e unha vocación, quen pensa que a alegría se acaba cando empezan as dificultades e contratempos que a vida leva consigo.

É entón cando o amor se vigoriza, cando se fai máis forte que a morte: fortis est ut mors dilectio⁷³. Os torrentes das penas e das contradicións non son capaces de apagar o verdadeiro amor: únevos máis o sacrificio xenerosamente compartido –aquæ multæ non potuerunt extinguere caritatem⁷⁴– e as moitas dificultades, físicas ou morais, non poderán apagar o cariño.

O voso matrimonio será, de ordinario, moi fecundo. E, se Deus non vos concede fillos, dedicaredes as vosas enerxías con maior intensidade ao apostolado, que vos dará unha fecundidade espiritual espléndida. O Señor adoita coroar as familias cristiás con coroa de fillos, díxenvos moitas veces. Recibídeos sempre con alegría e agradecemento, porque son agasallo e bendición de Deus e unha proba da súa confianza.

A facultade de procrear é como unha participación do poder creador de Deus, da mesma maneira que a intelixencia é como un chispazo de luz do entendemento divino. Non ceguedes as fontes da vida. Sen medo! Son criminais –e non son nin cristiás nin humanas– esas teorías que tentan xustificar a necesidade de limitar os nacementos con falsas razóns económicas, sociais ou científicas que, en canto se analizan, non se teñen en pé. Son covardía, fillos meus; covardía e afán de xustificar o inxustificable.

É de lamentar que esas ideas procedan moitas veces de casuísticas, expostas por sacerdotes e relixiosos, que se entremeten imprudentemente onde ninguén os chama, manifestando en ocasións unha curiosidade morbosa e demostrando que teñen pouco amor á Igrexa –entre outras cousas–, porque o Señor quixo poñer o sacramento do matrimonio como medio, para o crecemento e extensión do seu Corpo Místico.

Non dubidedes de que a diminución dos fillos nas familias cristiás redundaría na diminución do número de vocacións sacerdotais, e de almas que se queiran dedicar para sempre ao servizo de Xesucristo. Eu vin bastantes matrimonios que, non dándolles Deus máis que un fillo, tiveron a xenerosidade de ofrecerllo a Deus. Pero non son moitos os que o fan así. Nas familias numerosas é máis fácil comprender a grandeza da vocación divina e, entre os seus fillos, hainos para todos os estados e camiños.

Vós sede xenerosos e sentide a alegría e a fortaleza das familias numerosas. Aos matrimonios que non queren ter fillos, avergóñoos: : se non queredes ter fillos, sede continentes! Penso, e dígoo sinceramente, que non é cristián recomendar que os conxugues se absteñan en épocas nas que a natureza deu á muller a capacidade de procrear^{****************}.

Nalgún caso concreto, sempre de acordo o médico e o sacerdote, poderá e deberá mesmo permitirse. Pero non se pode recomendar como regra xeral. Díxenvos, con palabras moi fortes ^{*****************}, que seriamos moitos os que iriamos cuspir á tumba dos nosos pais, se soubésemos que viñeramos ao mundo contra a súa vontade, que non foramos froito do seu amor limpo. Grazas a Deus, xeralmente habemos de agradecer ao Señor o nacer nunha familia cristiá, á que –en gran parte– debemos a nosa vocación.

Recordo que un fillo meu, que traballaba nun país no que estaban moi estendidas as teorías sobre a limitación dos nacementos, respondeu –chanceando– a unha persoa que lle preguntaba sobre este tema: así, dentro de pouco tempo, non haberá no mundo máis que negros e católicos^{******************}. Pero isto non o comprenden os católicos de nacións onde son minoría, porque non profundan nesa realidade –que ten fondo fundamento teolóxico– de que o matrimonio cristián é o medio que o Señor dispuxo, na súa providencia ordinaria, para facer crecer o Pobo de Deus.

En cambio, os inimigos de Cristo –máis sagaces– parecen ter máis sentido común e así, en países de réxime comunista, recoñécese cada vez máis importancia ás leis da vida e ás enerxías creadoras do home, que insiren, como factores determinantes, nos seus plans ideolóxicos e políticos.

Fogares luminosos e alegres

Nos vosos fogares, que sempre cualifiquei de luminosos e alegres, educaranse os vosos fillos nas virtudes sobrenaturais e humanas, nun clima de liberdade, de sacrificio alegre. E cantas vocacións virán á Obra, desde eses fogares que eu chamei as escolas apostólicas do Opus Dei! Unha das grandes e frecuentes alegrías da miña vida é ver unha cara, que me lembra a aquel mozo que eu coñecía hai tantos anos. Ti –pregúntolle– ¿como te chaman?, ¿es fillo de fulano? E gozo, dando grazas a Deus, cando me responde afirmativamente.

O secreto da felicidade conxugal está no cotián: en atopar a alegría escondida, que hai na chegada ao fogar; na educación dos fillos; no traballo, no que colabora toda a familia; no aproveitamento tamén de todos os adiantos que nos proporciona a civilización, para facer o fogar agradable –nunca nada que cheire a convento, que sería anormal–, a formación máis eficaz, a vida máis sinxela.

Vós axudaredes tamén co voso trato a que as familias –poucas– dalgúns dos meus fillos, que non acaban de comprender o seu camiño de dedicación ao servizo de Deus, cheguen a agradecer ao Señor ese favor inestimable de ser chamados para ser pais e nais dos fillos de Deus na súa Obra. Nunca pensaron que os seus fillos se dedicasen a Deus e, pola contra, fixeran para eles plans ben distantes desa entrega, que non esperaban, e que vén destruír os seus proxectos, moitas veces nobres, pero terreos. De todos os xeitos, a miña experiencia –xa non breve– ensíname que os pais, que non recibiron con alegría a vocación dos seus fillos, acaban por renderse, achéganse á vida de piedade, á Igrexa, e terminan por amar a Obra.

Son, por graza de Deus, cada día máis abundantes, a pesar das consideracións anteriores, as familias –pais, irmáns e parentes– que reaccionan de modo sobrenatural e cristián, ante a vocación; e que axudan, piden a entrada como supernumerarios ou son, polo menos, grandes cooperadores.

Ao falar coas nais e os pais dos meus fillos, adoito dicirlles: : non acabou a vosa misión de pais. Tédeslles que axudar a ser santos. E como? Sendo vós santos. Estades a cumprir un deber de paternidade axudándoos, axudándome a que sexan santos. Deixádeme que volo diga: o orgullo e a coroa do Opus Dei sodes as nais e os pais de familia, que tedes trouzos do voso corazón entregados ao servizo da Igrexa.

Audacia ao cumprir a nosa misión

Vou rematar, fillas e fillos meus queridísimos. Escribinvos con liberdade, para espertar de novo a vosa memoria⁷⁵, aínda que coñezo o voso afán por ser fieis á chamada do Señor.

Cumpride a vosa misión con audacia, sen medo a comprometervos, a dar a cara, porque os homes facilmente teñen medo a exercitar a liberdade. Prefiren que lles dean fórmulas feitas, para todo: é un paradoxo, pero os homes moitas veces esixen a norma –renunciando á liberdade–, por temor a arriscarse.

A Obra fórmavos para que, con valentía, sexades –cada un no seu ambiente– homes ou mulleres de iniciativa, de empuxe, de vangarda. Debedes corresponder a esa formación co voso ánimo e co voso esforzo: sen esa decisión vosa, de nada valería a abundancia de medios espirituais. Lembrade aquela lenda, que se afacía a gravar nos puñais antigos: non te fíes de min, se che falta corazón.

Sede decididos, tenaces, testudos, porque non hai ningún non definitivo. Sede moi comprensivos con todos, procurando especialmente a unidade dos católicos. Se mutuamente vos mordedes e vos devorades, mirade que acabaredes por destruírvos uns aos outros⁷⁶, dicía San Paulo. Habemos de coñecernos e de amarnos, por tanto, os católicos.

Dade a todos os homes o exemplo da vosa austeridade cristiá e do voso sacrificio. Díxonos o Señor: se alguén quere vir tras de min, néguese a si mesmo⁷⁷. El fíxonos sentir, fillos meus, a fecundidade de vernos pisados, desfeitos no lagar, como a uva, para ser viño de Cristo!

En todo momento, sede serenos –nin violentos, nin agresivos, nin exaltados–, con esa serenidade, que é un modo de comportarse que esixe o exercicio das virtudes cardinais. A conciencia viva da nosa filiación divina daravos esa serenidade, porque este trazo típico do noso espírito naceu coa Obra, e en 1931 tomou forma^{*******************}: en momentos humanamente difíciles, nos que tiña con todo a seguridade do imposible –do que hoxe contemplades feito realidade–, sentín a acción do Señor que facía xerminar no meu corazón e nos meus beizos, coa forza de algo imperiosamente necesario, esta tenra invocación: Abba! Pater! Estaba eu na rúa, nun tranvía: a rúa non impide o noso diálogo contemplativo; o bulicio do mundo é, para nós, lugar de oración. Probablemente fixen aquela oración en voz alta, e a xente debeu tomarme por tolo: Abba! Pater! Que confianza, que descanso e que optimismo vos dará, no medio das dificultades, sentirvos fillos dun Pai, que todo o sabe e que todo o pode. Fillos meus, exhórtovos a que sigades adiante e a que vos esforcedes por levar unha vida serena, laboriosa nos vosos negocios, traballando coas vosas mans como volo recomendamos, a fin de que vivades honradamente aos ollos dos estraños e non padezades necesidade. E a paz de Cristo reine nos vosos corazóns⁷⁸.

Bendícevos con toda a alma o voso Pai.

Roma, 9 de xaneiro de 1959