Introdución

Ao longo da súa vida, san Josemaría escribiu un xénero de documentos, que chamou Cartas, para tratar aspectos centrais do carisma e da historia do Opus Dei. O seu ton é parecido ao dunha conversación familiar, na que o fundador desenvolve un tema sen rixidez, como quen charla amigablemente con persoas ás que ama e ás que quere comunicar unha importante mensaxe.

O día no que está datada, 9 de xaneiro de 1959, é sen dúbida próximo ao traballo de redacción, pero non se pode precisar máis sobre o período en que a compuxo san Josemaría. Consta que, tras ser impresa, enviáronse exemplares a varios países o 21 de xaneiro de 1966.

Esta Carta, que leva o número 29 segundo a edición da Colección de Obras completas, trata sobre a obra de San Gabriel, un dos apostolados –quizá o máis extenso hoxe en día– que desenvolve o Opus Dei entre persoas que superaron xa a mocidade e que, xeralmente, se senten orientados a seguir o camiño matrimonial.

San Josemaría tratara con profundidade deste tema en 1950, cando escribiu a súa Instrución sobre a obra de San Gabriel, a cuarta das súas Instrucións, que comezara a redactar en 1935. A Instrución estivo moi ligada á aprobación estatutaria da figura dos supernumerarios, nos que a Santa Sé recoñeceu unha verdadeira vocación para dedicarse plenamente a Deus, aínda que dedicando aos traballos apostólicos o tempo que as súas circunstancias familiares e sociais permitan¹.

Desde 1950 a 1965 o mundo cambiara moito, e intuíanse no horizonte transformacións sociais radicais, que repercutirían sobre múltiples dimensións da vida humana, en primeiro lugar, a relixiosa, pero tamén a moral e familiar. Para san Josemaría era urxente subliñar un aspecto da obra de San Gabriel ao que xa aludira na Instrución, pero que aquí toma un lugar preponderante: a proxección evanxelizadora dese labor, que se destina non só a realizar un apostolado individual, senón a influír cristianamente nun mundo que se está apartando dramaticamente de Deus, polo menos en Occidente.

Cando esta Carta saíu á luz, a mediados dos anos sesenta, a obra de san Gabriel estaba a experimentar unha gran expansión en diversos países. Dispoñer dun texto coma este, neses momentos, podía ser moi útil para a formación de quen debían dirixir ou formar as supernumerarias e supernumerarios, e tamén para transmitirlles a doutrina do Fundador sobre os múltiples aspectos que se tratan neste texto. A opinión pública sobre algúns deles, como as cuestións de moral matrimonial, cambiara profundamente desde 1950 e era un tema de gran actualidade en 1966.

San Josemaría comeza a súa Carta explicando que a salvación traída por Xesucristo vai destinada a todos os homes sen excepción. Pero, aínda que a súa redención sexa sobreabundante, hai que constatar que moitos descoñecen a Cristo e que o mal prosperou no mundo: «No campo que Deus se fixo na terra, que é herdade de Cristo, hai xoio. Non só xoio, ¡abundancia de xoio!» (3a), escribe. Ante esa realidade, estas páxinas constitúen unha chamada a participar na redención con Xesucristo, a non permanecer indiferentes. Faise necesario, di, actuar como o fermento na masa, cunha actuación lenta e constante, para divinizar aos homes (nn. 1-9).

Nese contexto de grandes horizontes apostólicos –continúa nos nn. 10-15– colócase a obra de san Gabriel, con la que «enchemos todas as actividades do mundo dun contido sobrenatural, que –a medida que se vaia estendendo– irá contribuíndo eficazmente a solucionar os grandes problemas dos homes» (10a). Este é un punto chave na Carta: a repercusión da obra de san Gabriel non se limita a mellorar a vida cristiá dos que a frecuentan, senón que leva, como consecuencia da actuación persoal, a vivificar e iluminar as realidades e estruturas temporais coa vida e a luz de Cristo. Nesta sección fala da vocación dos supernumerarios e supernumerarias, destacando esa proxección evanxelizadora e transformadora: son xentes de todo tipo e clase social, que poden influír cristiamente, tanto desde os postos reitores da sociedade, como nas máis modestas encrucilladas da vida, cun apostolado diversificado, que ten todas as especializacións que a vida mesma ofrece. De aí a importancia da vocación profesional secular que é parte da vocación como supernumerario ou supernumeraria, que, entre outros aspectos, a diferenza dos apostolados levados a cabo por outras realidades da Igrexa.

A parte central (nn. 16-32) empeza tratando da relación entre santidade e apostolado persoal. Despois continúa desenvolvendo o tema principal desta Carta: a actuación profesional e apostólica oriéntanse non só á realización dun apostolado individual, se non que se fusionan para construír unha sociedade máis xusta e máis cristiá. Por iso Escrivá exhorta a amar o mundo e a estar presente sen medo en todas as actividades ao mesmo tempo, sen acritude: «A nosa actitude ha de ser, fillos meus, de comprensión, de amor. A nosa actuación non se dirixe contra ninguén, non pode ter nunca matices de sectarismo: esforzámonos en afogar o mal en abundancia de ben» (25a). Exhorta a traballar con «un amor moi grande a todos os homes, un corazón aberto a todas as súas inquietudes e problemas, unha comprensión inmensa, que non sabe de discriminacións nin de exclusivismos» (26a). A empeñarse en «cristianizar todas as actividades do mundo: poñer a Cristo no cume de todas as actividades humanas» (28a).

Unha breve sección (nn. 33-37) está dedicada a glosar algunhas características da formación dos supernumerarios e supernumerarias, entre as que destaca a liberdade, tanto na asimilación do carisma peculiar, como no modo de desenvolverse no campo profesional e social: «Liberdade, fillos meus –afirma–. Non esperedes xamais que a Obra vos dea consignas temporais» (36a). Exhorta a que cadaquén busque as solucións que, en conciencia, considera máis apropiadas para resolver os problemas do seu tempo. Quéixase de que haxa quen, na Igrexa, non entenda nin respecte esa liberdade, levados polo clericalismo.

Segue outra parte (nn. 38-42), tamén breve, na que expón máis características do apostolado dos supernumerarios, homes e mulleres: non é unha tarefa eclesiástica; ha de ser exercido con humildade; desenvólvese no ámbito dos deberes e dereitos cidadáns, porque a vocación ten un «carácter plenamente secular» (41a). De aí que insista de novo na necesidade de estar presentes, como fermento cristián, nas actividades humanas e na vida pública, tendo en conta a importancia que ten na lexislación civil para modelar a vida dos homes en cuestións de relevancia moral.

Despois dunha breve alusión aos cooperadores (n.º 43), detense nalgúns apostolados específicos, como o de anunciar a mensaxe evanxélica á opinión pública por medio dos sistemas de comunicación de masas (nn. 44-46); o apostolado da diversión; a intervención nas finanzas e nos diversos campos da economía e da política (nn. 47-52).

Unha última sección (nn. 53-58) está dedicada á vida familiar e ao matrimonio, onde proporciona criterios para vivir santamente os deberes conxugais, nuns tempos nos que a permisividade sexual estaba a abrirse paso, o mesmo que a mentalidade contraceptiva e o divorcio. A Carta termina cunhas palabras conclusivas, que exhortan a comprometerse coa vocación recibida, apoiados na conciencia da propia filiación divina (nn. 59-60).