A figura de san Xosé no Evanxeo

Tanto san Mateu como san Lucas falan de san Xosé como dun home que descendía dunha estirpe ilustre: a de David e Salomón, reis de Israel. Os detalles desta ascendencia son historicamente algo confusos: non sabemos cal das dúas xenealoxías, que traen os evanxelistas, corresponde a María —Nai de Xesús segundo a carne— e cal a san Xosé, que era o seu pai segundo a lei xudía. Nin sabemos se a cidade natal de san Xosé foi Belén, onde se dirixiu para empadroarse, ou Nazaret, onde vivía e traballaba.

Sabemos, pola contra, que non era unha persoa rica: era un traballador, como millóns doutros homes en todo o mundo; exercía o oficio fatigoso e humilde que Deus escollera para si, ao tomar a nosa carne e ao querer vivir trinta anos coma un máis entre nós.

A Sagrada Escritura di que Xesús era un artesán. Varios Padres engaden que foi carpinteiro. San Xustino, falando da vida de traballo de Xesús, afirma que facía arados e xugos¹; poida que baseándose nesas palabras, san Isidoro de Sevilla conclúa que san Xosé era ferreiro. En todo caso, un obreiro que traballaba en servizo dos seus concidadáns, que tiña unha habilidade manual, froito de anos de esforzo e de suor.

Das narracións evanxélicas se desprende a gran personalidade humana de Xosé: en ningún momento se nos aparece como un home apoucado ou asustado ante a vida; pola contra, sabe facerlle fronte aos problemas, saír adiante nas situacións difíciles, asumir con responsabilidade e iniciativa as tarefas que se lle encomendan.

Non estou de acordo coa forma clásica de representar a san Xosé como un home ancián, aínda que fose coa boa intención de destacar a perpetua virxindade de María. Eu imaxínoo novo, forte, poida que con algúns anos máis ca Nosa Señora, pero na plenitude da idade e da enerxía humana.

Para vivir a virtude da castidade, non hai que esperar a ser vello ou a carecer de vigor. A pureza nace do amor e, para o amor limpo, non son atrancos a robustez e a alegría da mocidade. Novo era o corazón e o corpo de san Xosé cando contraeu matrimonio con María, cando soubo do misterio da súa Maternidade divina, cando viviu xunta Ela respectando a integridade que Deus quería legar ao mundo, como un sinal máis da súa vinda entre as criaturas. Quen non sexa capaz de entender un amor así, sabe moi pouco do que é o verdadeiro amor, e descoñece por enteiro o sentido cristián da castidade.

Era Xosé, diciamos, un artesán de Galilea, un home como tantos outros. E que pode esperar da vida un habitante dunha aldea perdida, como era Nazaret? Só traballo, todos os días, sempre co mesmo esforzo. E, ao rematar a xornada, unha casa pobre e pequena, para repoñer forzas e recomezar ao día seguinte a tarefa.

Pero o nome de Xosé significa en hebreo, Deus engadirá. Deus engade, á vida santa dos que cumpren a súa vontade, dimensións insospeitadas: o importante, o que dá o seu valor a todo, o divino. Deus, á vida humilde e santa de Xosé, engadiu —de se me permitir falar así— a vida da Virxe María e a de Xesús, Noso Señor. Deus non se deixa nunca gañar en xenerosidade. Xosé podía facer súas as palabras que pronunciou Santa María, a súa esposa: Quia fecit mihi magna qui potens est, fixo en min cousas grandes Aquel que é todopoderoso, quia respexit humilitatem, porque se fixou na miña pequenez².

Xosé era efectivamente un home corrente, no que Deus se confiou para facer cousas grandes. Soubo vivir, tal e como o Señor quería, todos e cada un dos acontecementos que compuxeron a súa vida. Por iso, a Escritura Santa gaba a Xosé, afirmando que era xusto³. E, na linguaxe hebrea, xusto quere dicir piadoso, servidor irreprochable de Deus, cumpridor da vontade divina⁴; outras veces significa bo e caritativo co próximo⁵. Nunha palabra, o xusto é o que ama a Deus e demostra ese amor, cumprindo os seus mandamentos e orientando toda a súa vida en servizo dos seus irmáns, os demais homes.